اصول روابط زن و شوهر در پرتو کلام معصومین (ع)

[m.mouod]

سلام

روان‌شناسی خانواده در پرتو كلام معصومان ـ علیهم السلام ـ/اصول روابط زن و شوهر

زن و شوهر، در جایگاه مهم‌ترین ركن خانواده، در كارآمدى، سلامت و نیل به اهداف ازدواج و تشكیل خانواده، نقشی اساسی بر عهده دارند. هر گونه ضعف و اختلال در شخصیت زن و شوهر و روابط آن‌ها، نه تنها رابطه خطی آن‌ها بلكه، همه اعضا و كاركردهای خانواده را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ بنابر این، قدم اول برای تحكیم خانواده، برقراری روابط مناسب بین زن و شوهر است. که در این بخش، اصول روابط زن و شوهر را از دیدگاه اسلام، می‌پردازیم.


اصل اول:
توجه به تفاوت‌های روانی زن و مرد
امر مهمی كه معمولاً در ابتدای ازدواج مورد غفلت بسیاری از زوجین قرار می‌گیرد، تفاوت‌های شخصیتی آن‌ها با یكدیگر است. تفاوت‌هاي فرهنگى، قومی و تربیت خانوادگی هر یك از زوجین، زمینه‌های تفاوت شخصیتی آنها است؛ اما آنچه تازه می‌نماید، تفاوت‌های روانی بین دو جنس زن و مرد است. هر یك از زن و مرد، طرف مقابل را بر اساس الگوی جنسیتی خود می‌سنجد. هر چند افراد تا پیش از ازدواج، با جنس مخالف در خانواده اصلی خود یا سایر محیط‌ها ارتباط‌هایی داشته‌اند، رابطه جدید آن‌ها با همسر از نظر كمی و كیفی و عمق، بیش از رابطه با هر فرد دیگر است. زن و شوهر، با ديدن تشابهات و مشتركاتى، خویش را همسان یكدیگر دانسته‌اند؛ ولی پس از ازدواج، با تفاوت‌های جدی مواجه می‌شوند كه همین امر، به طور طبیعی سبب بروز اختلافات می‌شود.
زن، جزئی‌نگری و نگاهی زیبایی‌شناختی دارد؛ به ظرایف امور دقت می‌كند و كمتر، نگاه جامع و كلی به امور دارد. مرد، كلی‌نگر است و به ظرایف امور، كمتر توجه می‌كند. تنوع رنگ و الگوی لباس، نوع آرایش و انتخاب‌های گوناگون زن، بسیار گسترده‌تر از مرد است. علایق زن، بیشتر توجه به همسر و امور خانوادگی است؛ در حالی كه همت مرد، بیشتر متوجه مسائل اجتماعی و بیرون خانواده است. همدلی زنان، بسیار بیشتر از مردان است. آن‌ها به سرعت، احساسات دیگران را درك می‌كنند و می‌توانند خود را جای دیگران بدانند. زنان، به روابط كلامی حساس‌ترند و روانی كلام آنان از كودكی بیش از مردان است. زنان، بیشتر دنبال اتكا به مردان و وابستگی عاطفی به آن‌ها هستند و مردان می‌خواهند تكیه‌گاه باشند و اقتدار خویش را حفظ كنند. زنان، برای دریافت هدیه از سوی همسر، حساس‌ترند و این امر را دلیل توجه همسر می‌دانند. در مقابل، مردان با دادن هدیه، دنبال جلب رضایت همسر هستند و دریافت هدیه برایشان كمتر اهمیت دارد. امثال این تفاو‌ت‌ها كم نیست. ما بیشتر به تفاوت‌های مؤثر در روابط زن و شوهر اشاره كردیم.
زن و شوهر در سال‌های اول زندگی مشترك، لازم است در مرتبه نخست این تفاوت‌ها را بشناسند. پس از شناخت نیز نباید انتظار داشت. از لحاظ روانی همسر كاملاً با انسان هماهنگ باشد. این ویژگی‌ها، متناسب با مسؤولیت‌های زن و مرد در طبیعتشان قرار داده شده است. اگر هر یك از زوجین به ویژه مرد - بخواهد همسر را تغییر دهد تا مانند خود كند، به شخصیت او آسیب خواهد رساند. شاید برخی روایات در توصیف زن و مرد1 به پذیرش تفاوت‌ها - به ویژه از سوی مرد- اشاره داشته باشد.
بنابر این، هر یك از مرد و زن لازم است برخی ویژگی‌های طرف مقابل را بپذیرد و خود را با او هماهنگ كند. البته به دلایل متعدد زن و مرد، دو جنسیتی هستند و شخصیت آنها زمینه‌هایی هر چند ضعیف از جنس مخالف را دارا است؛ از این رو می‌توانند هماهنگی و سازگاری با همسر را در خود ایجاد كنند.


اصل دوم:
معاشرت به معروف
ملاك مهم در روابط زن و شوهر، توجه به شرايط اجتماعى، اقتصادی و فرهنگی هر جامعه و نحوه پسندیده روابط در آن جامعه است. قرآن، ملاك مطلوبیت این روابط را معاشرت به معروف تعبیر می‌كند.2در قرآن، كلمة «معروف»3 بیش از بیست بار برای جنبه‌های مختلف روابط خانوادگی به كار رفته كه چگونگی روابط زن و شوهر از مهم‌ترین این جنبه‌ها است.
«معروف»، آداب و شیوه‌های مناسب رفتاری در هر جامعه است؛ به عبارت ديگر هر عملي است كه افكار عمومى، آن را رفتاری شناخته شده و مأنوس بداند و با ذائقه اهل هر اجتماع سازگار باشد.4 در یك بررسی دقیق‌تر، معروف، رفتاری است كه مردم یك جامعه می‌پسندند و با شریعت و طبع و ذوق انسان مخالفت نداشته باشد. بر این اساس، لازم است زن و شوهر در روابط كلامی به صورت پسندیده هر جامعه با هم صحبت كنند و احترام و بزرگداشت آن‌ها برابر هم، بر اساس معروف باشد. توجه به نیازهای عاطفی نیز باید این گونه باشد. تأمین نیازهای اقتصادی خانواده نیز چنین ملاكی دارد. در این رابطه، الگوی رفتاری اولیای دین كه در همه ابعاد، انسان‌های كامل بودند، می‌تواند برای همه خانواده‌ها درس باشد. آنان، برای حریم خصوصی همسرانشان احترام قائل بودند،5 مطابق میل آن‌ها خود را زینت می‌كردند؛ لباس می‌پوشیدند6 و همسران را در تهیه وسایل خانه و آراستن آن، آزاد می‌گذاشتند. همه این موارد، در محدودة شرع و عرف پسندیده زمان آنها بوده بنابراین، زن و مرد لازم است، شیوه‌های مناسب رفتاری و برخورد مناسب با همسر را بیاموزد و بر اساس میل و علاقه آنها7 در چارچوب قوانین شرع زندگی خود را تنظیم كنند.

پی نوشت ها:

ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــ
1 . مانند این روایت: «انما مثل المرأه مثل الضلع المعوج ان تركته انتفعت به وان اقمته كسرته» (وسائل الشیعة، ج14، ص123).
2 . «و عاشروهن بالمعروف» (سوره نساء: 19).
3 از جمله سوره بقره:180، 228، 229، 231، 234 ، سوره نساء: 19،25 ، سوره ممتحنه: 12 و سوره طلاق: 2 و 6.
4. تفسیر المیزان، ج2، ص232.
5. كافى، ج6، ص 448 ؛ بحارالانوار ح46، ص 293.
6 . بحارالانوار، ج46، ص102، ص298.
7 . «المومن یأكل بشهوة عیاله (اهله) و المنافق یأكل اهله بشهوتة» (وسائل الشیعة، ج15، ص250).


منبع : سایت حوزه