مهربان تر از اینها باش!

نرمي و ملاطفت ، سخت گيري و خشونت در تربيت كودك ، از منظر اسلام

يكي از مهم ترين تدابيري که در تربيت کودک بايد در نظر داشت ، اين است که بايد با کودک راه رفاقت، نرم خويي و ملاطفت را در پيش گرفت ، نه خشونت و سخت گيري.

در تربيت بايد کاري کرد که کودک با ميل و رغبت و شوق ، پذيراي تربيت و آنچه مربي مي خواهد ، بشود نه اين که کاري کنيم که کودک از مربي و والدين رميده شود.

قرآن کريم به اين حقيقت در امر تربيت تصريح مي کند:

«فبما رحمة من الله لنت لهم و لو کنت فظّاً غليظ القلب لا نفضّوا من حولک؛(1) به برکت رحمت الهي با آن ها نرم و مهربان شدي و اگر خشن و درشت خو بودي، از اطراف تو پراکنده مي شدند».



اين آيه به صراحت مي گويد : از عوامل مهم در تربيت ، رفاقت و نرم خويي در برابر خشونت و درشت خويي است.

اي پيامبر، اگر بخواهي مشرکان را هدايت و تربيت کني، بايد به گونه اي برخورد کني که به سخن تو گوش دهند تا پذيراي آن شوند. اگر به گونه اي عمل کني که حاضر به گوش دادن سخن تو نشوند ، چگونه مي خواهي به حق بودن آن پي ببرند؟

مقتضاي طبع انساني چنين است که در برابر نرمي و محبت و ملاطفت سر فرود مي آورد و در برابر خشونت و سخت گيري سرباز مي زند.



بنابراين، کودکان اگر نگوييم اين صفت در آن ها بيش از بزرگ سالان است (چون ضعيف ترند و توان برخورد را در خود نمي بينند)، دست کم با ديگران در اين ويژگي مساوي اند. بنابراين، پيامبر و ائمه، هم با بزرگ سالان روش هاي نرم و ملايم را در پيش مي گرفتند و هم با کودکان.



انس بن مالک مي گويد:

روزي رسول خدا مرا براي کاري فرستاد و من گفتم: نمي روم. هر چند در نظر داشتم که بروم. به همين سبب اندکي بعد روانه ي اجراي آن کار شدم. در بين راه به کودکاني که در بازار مشغول بازي بودند ، برخوردم و به تماشاي آن ها ايستادم. ناگاه رسول خدا از پشت دست بر گردنم گذاشت. به او نگريستم، ديدم مي خندد. سپس فرمود: انس، آن جا که گفتم رفتي؟ گفتم مي روم، و سپس روانه شدم».(2)

اين، برخورد پيامبر با خطاهاي عمدي است. بسياري از اوقات از خطاهاي سهوي کودکان و فرزندان خويش ، سخت برآشفته مي شويم و با آن ها برخورد تندي داريم، حال آن که پيامبر حتي در برابر تخلف عمدي با نرمي و ملاطفت برخورد مي کردند.



معصومان(ع) در برخوردها همواره به توانايي هاي کودکان توجه داشته اند. ام الفضل، دايه ي امام حسين مي گويد: « پيامبر در ايامي که من به امام حسين(ع) شير مي دادم، او را از من گرفت و به آغوش کشيد. حسين(ع) پيامبر(ص) را خيس کرد و من با شدت او را از پيامبر گرفتم، به طوري که حسين گريه کرد. پيامبر فرمود: اين مسأله با آب پاک مي شود. اما کدورتي را که تو بر قلب حسين وارد کردي، چه چيز آن را از بين خواهد برد؟ ».(3)



هم چنين پيامبر فرمود: «خدا رحمت کند پدر و مادري را که فرزند خود را بر نيکي ياري کنند! راوي مي گويد: پرسيدم چگونه او را بر نيکي ياري کنند؟ فرمود: آنچه انجام داده ، از او بپذيرند و از آنچه انجام نداده ، درگذرند و بر او تکليف بيش از توان نکنند و سخت نگيرند».(4)
تربيت

اصولاً اسلام به نرم خويي سفارش بسياركرده و تندخويي را نهي كرده است به گونه اي که برخي روايات، رفق را «رأس الحکمة»(5) ناميده اند.

در روايتي پيامبر فرمود: « اگر رفق به صورت مخلوقي در مي آمد ، مي ديدي که در ميان مخلوقات خداي عز و جل، زيباتر از آن نيست».(6)

بنابراين، رفق و نرمي در هر کاري خوب و در تربيت ضروري است. اما در تربيت کودکان با توجه به ضعف و ناتواني آنان و اهميت تربيت شان، اهميت بسيار بيش تري دارد ، به طوري که مي توان ادعا کرد بدون آن، تربيت درستي شکل نخواهد گرفت.
پي نوشت ها :

1- آل عمران، آيه 159.

2- ابوزهره، محمد؛ خاتم پيامبران؛ ترجمه حسن صابري، ج 1، ص 362.

3- الحديث؛ ج 3، ص 75، به نقل از: هدية الاهباب.

4- الکافي؛ ج 1، ص 50.

5- قال رسول الله(ص): الرفق رأس الحکمة ... (بحار الانوار؛ ج 75، ص 352).

6- عن ابي جعفر(ع) قال: قال رسول الله(ص): لو کان الرفق خلقاً يري ما کان مما خلق الله عز و جل شيء احسن منه (همان؛ ص 64)
منبع : برگرفته از كتاب " تربيت فرزند و سيره تربيتي پيامبر و اهل بيت " نويسنده : سيد علي حسيني – زير نظر جناب آقاي عليرضا اعرافي