یکی از ویژگی های زندگی سالم رشد مداوم است برخی از خصوصیات دوران کودکی از جمله وابستگی برای رشد و شکوفایی زندگی انسان ضروری . اما وابستگی به دو شکل وابستگی سالم و وابستگی ناسالم ظاهر می شود .
وابستگی ناسالم
روابط وابسته ناسالم مشخصه ای دارند که برخی از آنها به شرح زیر است :
1- ارتباط تنها راه ابراز وجود فرد است .
2- عدم صداقت در ارتباط دیده می شود .
3- ارتباط ضعیف و شکننده است .
4- فقدان اعتماد به نفس مشاهده می شود .
5- انحصار گرایی وجود دارد .
6- نقش های فردی جای هویتش را می گیرد .
7- تحقیر کلامی دیده می شود .
چه افرادی مستعد وابستگی ناسالم هستند ؟
نوع برقراری ارتباط ، ریشه در ویژگی های شخصیتی افراد دارد . ویژگی های شخصیتی که فرد را مستعد برقراری ارتباط وابسته ناسالم می کنند ، عبارتند از :
1- اعتماد به نفس پایین
2- تمایل به کنترل دیگران
3- تمایل به متابعت و پیروی از دیگران
4- بیگانگی با احساسات خود
مشکلات ناشی از وابستگی ناسالم
وجود روابط ناسالم در زندگی فرد مشکلاتی را به دنبال دارد . افراد وابسته ناسالم اشخاص مضطرب و نگران هستند و همواره از طرد شدن می ترسند . زمانی که مورد طرد شدگی خیالی یا واقعی قرار می گیرند افسرده شده و حتی تا مرز افکار یا اقدام به خودکشی پیش می روند حتی در صورت از هم پاشیده نشدن و تداوم ارتباط وابسته ناسالم ، همواره احساس خلاء درونی و پوچی آنان را آزار می دهد .
مراحل شکل گیری وابسته ناسالم
1- باور ناتوان بودن :
در این حالت فرد خود را شخصی ناتوان می داند که از انجام امور شخصی خویش و به طور کلی زندگی به تنهایی ناتوان است . این باور در خانواده شکل می گیرد و والدین ناکارآمد برای اعمال کنترل خود بر فرزندانشان چنین باوری را در ذهن آنان ایجاد و تقویت می کنند .
2- میل به حمایت و ترس از طرد شدن :
ذهنیت و باور ناتوان بود سبب می شود فرد همواره احساس نیاز به حمایت دیگران نموده و همواره نگران باشد که همایت مورد نظر خود را از دست بدهد . خانواده ناکارآمد یا از طریق حمایت و مراقبت افراطی و یا به واسطه غفلت و نادیده انگاشتن فرزندان خود ، میل به حمایت و ترس از طرد شدن را دامن می زند .
3- رفتار دیگران محور :
باور ناتوانی و میل افراطی به دریافت حمایت ، ترس از طردشدگی را اجاد می کند این میل و ترس رفتاری را باعث می شود که متمرکز بر دیگران است . فرد برای یافتن حمایت از سوی دیگران تمام انرژی خود را صرف دیگران نموده و به دنبال آن است که دیگران را راضی نگهدارد و به هر قیمتی شده از طرد شدگی رهایی یابد
4 – فاصله گرفتن از خود :
به مرور رفتار دیگران محور ، سبب می شود فرد از خود فاصله بگیرد و عملا با آنچه می خواهد و احساس می کند ، غریبه شود . علت این است که او بیش از خود به دیگران ، نیازها و خواسته ها و احساسات آنان توجه دارد .
انواع وا بستگی ناسالم
1-وابستگی ناسالم ناتوان :
در این صورت فرد به ص.رت مبالغه آمیز خود را آسیب پذیر نشان می دهد و از این طریق خود را به دیگران می چسباند با معرفی خود به عنوان فردی ضعیف و محتاج ، رفتارهای کودکانه ای را به نمایش می گذلرد د معمولا می تواند افرادی را که رفتار های حمایت گرانه افراطی و والد گونه دارند ، به دام اندازند .
2- وابستگی ناسالم خصمانه : این افراد با مرعوب کردن و ترساندن دیگران و با بروز خشم به دیگران وابسته اند و از این طریق دیگران را کنترل می کنند . بازی ارتباطی این افراد با بازی ارتباطی وابستگان ناسالم ((مردم راضی کن )) که تسلیم بودن ویژگی ارتباطی آنها است ، جور شده و تداوم می یابد
3- وابستگی ناسالم پنهان : در این نوع وابستگی رفتار ظاهری فرد چندان نشانی از وابستگی ناسالم وی ندارد ، اما روند این ارتباط نشان دهنده ناسالم بودن ارتباط است . وابسته ناسالم پنهان ، از طریق تمارض می تواند فرد وابسته ناسالمی را که قربانی بودن ، هویت اوست ، به دام اندازد و از طریق تظاهر به بیماری و جلب توجه و ترحم ، ارتباط را حفظ کند . اگر فردی را که دوست دارد از او دور شود ، اعتراض نمی کند ، اما بیمار می شود ، غذا نمی خورد و آنقدر ادامه می دهد که احساس گناه را در فرد مقابل ایجاد می کند .
استقلال ناسالم
افراد مستقل ناسالم از بیان نقاط ضعف خود می هراسند و درخواست کمک از دیگران برایشان بسیار دشوار است . آنان بر این باورند که درگران نیازشان را تشخیص دهند و تقاضای مستقیم آنها دلیلی ندارد . مستقلان ناسالم کمک خواستن از دیگران را نشانه ضعف خود می دانند و با کمک کردن افراطی به دیگران ضعف خیالی خود را می پوشانند و چنین افرادی آموخته اند که وجود آنها تنها در گرو کمک کردن آنهاست به دیگران و گرنده بودن آنها را نابود می کند . افراد مستقل ناسالم بر خلاف وابستگان ناسالم که حدو مرزی برای خود ندارند ، به جای حدو مرز دیوار های بتونی بلندی به دور خود می کشند و نمی گذارند که کسی به آنها نزدیک شود .
مراحل شکل گیری استقلال ناسالم:303:
1- نداشتن اعتماد و اطمینان : فرد مستقل ناسالم تجارب و یا باور هایی مبتنی بر غیر قابل اعتماد بودن دیگران دارد . باور غیر قابل اعتماد بودن دیگران می تواند از طریق والدینی که خود مستقل ناسالم هستند به فرزند انتقال یابد .
2- میل به فاصله گرفتن از دیگران : زمانی که فرد دیگران را قابل اعتماد نمی داند ، تمایل دارد از آنا فاصله بگیرد تا به این ترتیب از احساس تلخ بی اعتمادی و احتمال صدمه از سوی دیگران در امان بماند.
3- حصار کشیدن به دور خود :فرد مستقل ناسالم برای اینکه بتواند به راحتی از دیگران فاطله بگیرد ، به دور خود حصارهای بلندی می کشد که نزدیک شدن به او را عملا غیر ممکن یا دشوار می سازد .
4- قطع ارتباط با دیگران : داشتن حصار های قوی و بلند ، باعث می شود ارتباط فرد با سایرین قطع شود:160::160: و به این ترتیب احساس ناامنی فرد ، ظاهرا کاهش یابد .
منبع : نشریه مشترک دفتر مرکزی مشاوره وزارت علوم و مرکز مشاوره دانشگاه تهران
