چگونه با تنش هاي عصبي اطرافمان برخورد کنيم؟

نويسنده:دکتر محمد رضا قدير زاده


همه ي ما در خانواده و جامعه شاهد درگيري هاي گوناگون و متنوعي بوده ايم که هر فرد عوامل مختلفي را به عنوان دلايل اين مشکلات مطرح مي کند. ما در اين مقاله قصد نداريم تا به بررسي علل ايجاد اين معضلات بپردازيم ليکن سعي ما بر اين است تا ضمن تشريح اثرات رفتارهاي نابهنجار افراد بر روي رفتار ما، با بررسي آن سعي کنيم تا از ميزان تاثير استرس ها بر رفتار خودمان بکاهيم و از بروز معضلات متعاقب آن جلوگيري کنيم.
هر گونه عامل خارجي که بتواند زندگي روزمره ي فرد را مختل کند به نحوي که فرد براي کنترل آن مجبور به انجام يک سري تمهيدات خاص باشد را استرس يا تنش گويند. در دنياي ماشيني امروز حجم کارها و مشغله هاي فراوان، کمبود وقت، ترافيک و مسائل مختلف (ازجمله پيگيري کارهاي اداري)، به طور روزانه مي تواند فشارهاي رواني زيادي بر ما تحميل کند و به صورت مزمن زندگي فرد را مختل نمايد و از نظر علمي نيز ثابت شده است با وارد کردن فشارهاي مختلف جسمي، رواني و ... مي توان انواع مختلفي از بيماري هاي رواني را در افراد مستعد شاهد بود.
نمونه ي ساده اي از استرس را که تقريبا همه ي ما تجربه کرده ايم موضوع تصادف است. فرض کنيد يک روز صبح که با عجله به علت خواب ماندن (استرس) مي خواهيد با خودروي شخصي به اداره برويد متوجه مي شويد ماشين استارت نمي خورد و بايد هل بدهيد (استرس)، بعد از مدتي با خواهش و تمنا از رهگذران (استرس) ماشين روشن مي شود، هنگامي که مي خواهيد از سر کوچه بپيچيد با يک موتور سيکلت تصادف مي کنيد (استرس) ... من از تعريف بقيه ي ماجرا خودداري مي کنم چون از اين لحظه به بعد شما آنقدر عصباني هستيد که با کوچک ترين صحبتي، کارتان به نزاع و کتک کاري خواهد کشيد!!!
از نظر روانپزشکي ثابت شده است که هر فرد يک ظرفيت مشخص براي تحمل تنش دارد که اين ميزان و آستانه ي تحمل در افراد مختلف متغير است. نکته مهم اين است که با وارد شدن هر تنش به فرد، از ظرفيت تحمل او کاسته مي شود و آستانه ي تحريک او پائين مي آيد، بنابراين فردي که در آرامش کامل روحي و رواني است با فردي که در معرض يک استرس قبلي بوده است؛ در مقابله با يک محرک مشابه، واکنش هاي متفاوتي از خود نشان مي دهند و وجود استرس قبلي سبب مي شود تا فرد، امکان استفاده از ظرفيت هاي جسمي و رواني خود را نداشه و در نتيجه در وضعيت پيش آمده عکس العمل مناسب نشان ندهد.
حال ببينيم براي بالا بردن اين ظرفيت و آستانه ي تحمل چه بايد بکنيم؟

در منزل:


-در امور روزانه ي خود از جمله خواب و بيداري برنامه اي منظم داشته باشيد.
-صبحانه را مثل پادشاهان، نهار را همانند ثروتمندان و شام را همچون فقرا ميل کنيد و مراقب هر گونه تغيير در خوردن و آشاميدن خود باشيد.
-اگر مي خواهيد روز را بدون فشار عصبي آغاز کنيد، از شب قبل کيف تان را مرتب کنيد و برنامه هاي روز بعد خود را يادداشت کنيد.
-حداقل دو ساعت قبل از خواب از تمامي فعاليت هاي تحريک کننده به ويژه کارکردن و ورزش فاصله بگيريد، گرفتن دوش گرم، خوردن يک ليوان شير گرم و مطالعه قبل از خواب، مي تواند خواب آرامي را براي شما به ارمغان آورد.
-قبل از رفتن به رختخواب از خوردن و آشاميدن زياد خودداري کنيد.
-سعي کنيد به صحبت هاي همسر و فرزندانتان به خوبي گوش کنيد و ارتباط چشمي را فراموش نکنيد. مطالعه کردن، نگاه کردن به تلويزون و يا حتي اس ام اس بازي (!) نوعي بي احترامي به سخنان فرد تلقي مي شود. در صورتي که مي خواهيد مشغول کار ديگري شويد، محترمانه سخنان فرد را قطع کنيد به طوري که او متوجه شود شما قصد بي احترامي نداريد.
-به عقايد ديگران (بالاخص همسرتان) احترام بگذاريد و بدانيد هميشه حق با شما نيست!
-چند دقيقه ورزش خصوصا اوايل روز را در برنامه خود بگنجانيد.
-از صحبت کردن با خانواده درمورد وضعيت هايي که به نظر تنش زا بودند، ترس و واهمه نداشته باشيد و بگذاريد آنها بدانند که شما امروز در معرض فشار روحي بوده ايد.
-از انجام کارهاي اداري اضافي و غير ضروري در منزل خودداري کنيد.
-حتما يک روز در هفته کار را تعطيل کرده و به استراحت مشغول شويد چنانچه به هر دليلي در روز تعطيل مشغول به کار بوده ايد در اولين فرصت يک روز را تعطيل کنيد و با خانواده باشيد.
-در صورتي که کار اشتباهي انجام داده ايد، از معذرت خواهي خجالت نکشيد، اين نشانه ي جرات و قدرت شماست.

در محل کار:


-به تمامي همکاران بدون توجه به پست و عنوان آنها احترام بگذاريد.
-در سلام کردن و دست دادن با همکاران پيشقدم باشيد.
-سعي کنيد حتي الامکان ميز کارتان نزديک پنجره قرار داشته باشد.
-شغلتان را عاشقانه دوست داشته باشيد و هميشه باور داشته باشيد که هيچ کس نمي تواند مانند شما اين وظيفه را انجام دهد.
-ميز کارتان را هميشه مرتب کنيد. بي نظمي و شلوغي خود يک عامل مهم تنش زا در محل کار مي باشد.
-کارهاي مهم را ساعات اول کاري انجام دهيد و به ساعات پاياني موکول نکنيد.
-بعد از مدتي کار کردن (حدودا يک ساعت) بهتر است پشت ميز کار به افق دوردست نگاه کنيد و يک تنفس 5 دقيقه اي داشته باشيد تا انرژي از دست رفته را بازيابي کنيد.
-بعد از انجام هر کار، در فهرست تهيه شده (کارهاي در دست اقدام) روي آنها خط بکشيد زيرا کوتاه شدن فهرست کارها، احساس خرسندي و رضايت به بار مي آورد.
-در قضاوت عجله نکنيد بالاخص پيرامون حرف هايي که نسبت به همکاران مي شنويد، شايد شما از کل ماجرا باخبر نباشيد.
-از کار کردن در ساعات طولاني و در ايام آخر هفته خودداري نماييد.

در زندگي شخصي:


-مراقب سلامت خود باشيد و به طور دوره اي به پزشک خود مراجعه نماييد.
-هر چيزي که به شما آرامش مي دهد، يادداشت کنيد و در ذهن خود کاربرد آن را پيدا کنيد.
-چنانچه دچار يک سري علايم مزمن از قبيل سردرد، خستگي و بي خوابي شديد، حتما به پزشک مراجعه نماييد.
-واقع بين و واقع گرا باشيد، سعي کنيد اشتباهات خود را صادقانه بپذيريد.
-هيچ وقت براي يادگيري يک مهارت جديد دير نيست، سعي کنيد توانايي هاي خود را باور داشته باشيد.
-در اتخاذ تصميم هاي بزرگ عجله نکنيد و با افراد صلاحيت دار و با تجربه مشاوره کنيد.
-قبل از طراحي يک برنامه کامل، يک برنامه آزمايشي در نظر بگيريد.
-هميشه خوش بين باشيد و در صورتي که از فردي دلخور هستيد صادقانه با وي مطرح کنيد و سعي کنيد عذرخواهي او را بپذيريد.
-در تخمين مدت زماني که براي انجام هر برنامه لازم است، هميشه زمان بيشتري را محاسبه نماييد تا در صورت بروز مشکل دچار تنش نشويد.
-از مشکلات فرار نکنيد، بلکه آنها را با آغوش باز پذيرا باشيد.
-از افراد يا وضعيت هايي که شما را وادار مي سازد تا رفتارهاي ناخوشايند از خود نشان دهيد، دوري نماييد.
هدف از بيان آنچه که ذکر شد، آن است که بدانيم مهم ترين و شايد اصلي ترين عامل در کنترل درگيري ها، کنترل رفتار خودمان است که اين مساله نيازمند فراگيري مهارت هاي زندگي و تکنيک هاي آرام سازي (Relaxation) مي باشد. آخرين نکته اينکه در هر شرايطي به ياد داشته باشيم که با ياد خدا، دل ها آرام مي گيرد.