مطالب گوناگون در رابطه با نماز
ای تارک نماز!!!
اي تارك نماز !! چگونه سخنم را آغاز كنم در حالي كه تو همه پل هاي بين من و خود را خراب كرده اي؟! و چه دارم كه به تو بگويم؟! و چگونه بگويم؟ از راه تشويق وارد شوم؟... و يا تو را از عاقبت كارت بترسانم؟...
اي تارك نماز !! فكر مي كني كه هستي؟
آيا تا اين حد خود را از پروردگارت بي نياز مي داني كه از سجده براي او خودداري مي كني؟
آيا غرور و تكبر تو را به آنجا رسانده كه از ايستادن خاشعانه در برابر پرورگارت ابا مي كني؟ { اي انسان! چه چيز تو را در برابر پروردگار بزرگوارت مغرور ساخته است .. پروردگاري كه تو را آفريده است و سپس سر و سامانت داده است و بعد معتدل و متناسب كرده است و آنگاه به هر شكلي كه خواسته است تو را در آورده است و تركيب بسته است. } [انفطار: 8 ـ 6 ]
اي تارك نماز !! آيا نمي داني نماز آخرين چيزي است كه انسان مسلمان به آن پايبند خواهد ماند و اگر آن را ضايع كند تمام دين خود را زير پا نهاده است؟ رسول الله صلی الله علیه و سلم مي فرمايد: «گره هاي اسلام يكي پس از ديگري باز خواهند شد، پس هرآنگاه گرهي باز شد مردم به گره بعدي چنگ خواهند زد. اولين آنها حكم است و آخرين آنها نماز.» [ابن حبان در صحيح خود روايت نموده و آلباني آن را صحيح دانسته است]
اي تارك نماز !! مگر نمي داني هر كس عمدا نماز را ترك كند از حفظ و مراقبت الهي محروم خواهد شد؟ رسول الله صلی الله علیه و سلم مي فرمايد: « به الله شرك مورز حتي اگر شكنجه شوي و سوزانده شوي، از پدر و مادرت اطاعت كن حتي اگر تو را از اموالت محروم سازند و از هر آنچه از آن توست، و نماز را عمدا ترك مكن كه هركس نماز را عمدا ترك گويد از حفظ و مراقبت الله محروم خواهد شد» [طبراني آن را روايت كرده و آلباني آن را حسن لغيره دانسته است]
اي تارك نماز !! اگر نماز را ترك كني چه چيز از اسلام برايت باقي خواهد ماند؟ آيا نمي داني نماز ستون اسلام و خيمه ايمان است؟
اي تارك نماز !! آيا نمي داني ترك نماز كفر و شرك و گمراهي است؟
رسول الله صلی الله علیه و سلم مي فرمايد: « فاصله ميان انسان و شرك و كفر، ترك نماز است» [روايت مسلم]
همچنين رسول الله صلی الله علیه و سلم مي فرمايد: «پيمان بين ما و آنها نماز است، هر كه آن را ترك گويد كفر ورزيده است» [احمد و ترمذي روايت كرده اند و آلباني آن را صحيح دانسته است]
عمر بن الخطاب رضی الله عنه مي فرمايد: همانا هر آنكه نماز را ضايع كند سهمي از اسلام ندارد.
ابن مسعود رضی الله عنه مي فرمايد: هر آنكه نماز را ترك كند دين ندارد.
عبدالله بن شقيق رحمه الله مي گويد: اصحاب رسول الله صلی الله علیه و سلم ترك هيچ عملي جز نماز را كفر نمي دانستند.
ابراهيم نخعي رحمه الله مي گويد: هر كس نماز را ترك كند كفر ورزيده است.
امام ذهبي رحمه الله مي گويد: آنكه نماز را از وقت آن به تاخير مي اندازد مرتكب گناه كبيره شده است و هركس آن را كاملا ترك گويد مانند آن است كه زنا و دزدي كند. و ترك هر نماز يا از دست دادن آن گناه كبيره است پس اگر اين كار را چند بار تكرار كند او از اهل كبائر است مگر اينكه توبه نمايد، اما اگر ترك نماز را ادامه دهد او از زيانكاران و اشقياء و مجرمان خواهد بود.
اي تارك نماز !! آيا نمي داني ترك نماز و سهل انگاري در آن «نفاق» است؟ { بيگمان منافقان خدا را گول مي زنند! در حالي كه خداوند ايشان را گول مي زند. منافقان هنگامي كه براي نماز بر مي خيزند، سست و بي حال به نماز مي ايستند و با مردم ريا مي كنند و خداي را كمتر ياد مي كنند و جز اندكي به عبادت او نمي پردازند }
[نساء : 142]
و رسول الله صلی الله علیه و سلم مي فرمايد: «سنگين ترين نماز براي منافقان نماز عشاء و نماز صبح است و اگر آنها مي دانستند در اين نمازها چه چيزي است حتي سينه خيز براي اداي آنها [در مسجد] حاضر مي شدند» [متفق عليه]
دوست بي نماز من! مي بيني! حتي منافقان نماز مي خواندند... اما براي ريا... اما تو هرگز نماز نمي خواني!!...
اي تارك نماز !! تمام موجودات براي پروردگار خود سجده مي كنند به جز تو!! : { آيا نديده اي و ندانسته اي كه تمام كساني كه در آسمان ها بوده و همه كساني كه در زمين هستند، و خورشيد و ماه و ستاره ها و كوه ها و درختان و جانوران و بسياري از مردمان، براي الله سجده مي برند و بسياري از مردمان هم عذابشان حتمي است و الله هر كه را بي ارزش كند، هيچكسي نمي تواند او را گرامي دارد، الله است كه هر چيزي را كه بخواهد انجام مي دهد } [حج : 18]
و اگر تو نماز را بر پا نداري از آنهايي خواهي بود كه عذاب بر آنها حتمي شده است.
اي تارك نماز !! آيا راضي مي شوي كه جمادات و حيوانات و ديگر مخلوقات بهتر و عاقلتر از تو باشند؟
اي تارك نماز !! آيا نمي داني تارك نماز در روز قيامت دچار ذلت و ترس و خواري خواهد شد؟ الله سبحانه و تعالي مي فرمايد:
{ روزي، هول و هراس به اوج خود مي رسد و كار سخت و دشوار مي شود. در اين هنگام از كافران و مشركان خواسته مي شود كه سجده كنند اما آنها نمي توانند چنين كنند اين در حالي است كه چشمانشان به زير افتاده است، و خواري و پستي وجود ايشان را فراگرفته است. پيش از اين نيز (در دنيا) بدانگاه كه سالم و تندرست بودند به سجده بردن خوانده مي شدند } [قلم : 43 ـ 42]
چه حسرت شديدي اگر در حالي كه تارك نماز هستي مرگت فرا رسد...
چه مصيبت عظيمي اگر در اين حال در روز قيامت برانگيخته شوي...
و تا چه اندازه ـ اي تارك نماز ـ با ترك نماز جرمت بزرگ خواهد بود...
اي تارك نماز !! آيا نمي داني ترك نماز باعث غفلت و قسوت قلب خواهد شد؟ رسول الله صلی الله علیه و سلم مي فرمايد: «حتما گروه هايي از ترك نمازهاي جمعه خودداري خواهند كرد و يا اينكه حتما الله بر دلهايشان مهر خواهد زد و سپس از جمله غافلان خواهند بود.» [روايت مسلم]
اي تارك نماز !! آيا نمي داني تارك نماز به همراه كافران و بدكاران در دوزخ عذاب داده خواهد شد؟ به پاسخ اهل آتش هنگامي كه از آنها سوال شد چرا به جهنم وارد شده اند توجه كن: { چه چيزهايي شما را به دوزخ كشانده و بدان انداخته است؟ مي گويند: (در دنيا) از زمره نمازگزاران نبوده ايم. } [مدثر : 43 ـ 42]
و همچنين الله سبحانه و تعالي مي فرمايد: { بعد از آنان فرزندان ناخلفي جايگزين شدند كه نماز را هدر دادند و به دنبال شهوات راه افتادند و گمراهي خواهند ديد. } [مريم : 59]
اي تارك نماز !! آيا نمي داني ترك نماز موجب تاريكي و هلاكت و گمراهي در دنيا و آخرت خواهد بود؟ رسول الله صلی الله علیه و سلم مي فرمايد : «هر آنكه بر نماز محافظت كند، نماز در روز قيامت براي او نور و برهان و نجات خواهد بود، و هر آنكه بر آن محافظت ننمايد نماز براي او نور و برهان و باعث نجات نخواهد شد و در روز قيامت به همراه قارون و فرعون و ابي بن خلف خواهد بود.» [احمد آن را با سند خوب (جيد) روايت نموده است و همچنين منذري]
پس ـ اي بي نماز ـ آيا دوست داري به همراه رهبران كفر و سران ظلم و گمراهي محشور شوي؟
اي تارك نماز !! آيا مي داني ترك نماز از بزرگترين مصيبتها و بلاهايي است كه بر سر تو آمده است؟ رسول الله صلی الله علیه و سلم مي فرمايد: «كسي كه نماز عصر را از دست بدهد مانند اين است كه خانواده و اموالش را از دست داده باشد» [روايت بخاري]
يعني تمام خانواده و خويشاوندان و مال و ثروتش از دستش برود... اين فقط در مورد نماز عصر است... حال در مورد كسي كه تمام نمازهايش را از دست بدهد چگونه خواهد بود؟!
اي تارك نماز !! آيا مي داني ترك نماز يعني نگراني و اضطراب؟ يعني افسردگي؟ يعني تنگي در زندگي؟ الله جل جلاله مي فرمايد: { و هركه از ياد من روي بگرداند زندگي تنگ خواهد داشت و روز قيامت او را نابينا گرد مي آوريم خواهد گفت: پروردگارا چرا مرا نابينا جمع آورده اي؟ من كه قبلا بينا بودم مي گويد: همين است، آيات من به تو رسيد و تو آنها را ناديده گرفتي همانگونه هم تو امروز ناديده گرفته مي شوي } [طه : 126 ـ 124]
پس تاسف و حسرت براي تو اي بي نماز! چگونه زمان مي گذرد و عمر به پايان مي رسد در حالي كه قلب تو از پروردگارت غافل است؟
چگونه از دنيا خواهي رفت در حالي كه از بهترين آنچه در آن است بي بهره مانده اي؟ و بهترين نعمت دنيا عبادت الله و ذكر و شكر و نماز براي اوست...
اي تارك نماز !! چه چيز دينت براي تو با ارزش خواهد بود اگر نماز برايت بي اهميت باشد؟ آيا نمي داني هر كه نماز را بي ارزش بدارد امور ديگر برايش بي ارزشتر خواهد بود؟ حسن رضی الله عنه مي فرمايد: اي فرزند آدم! اگر نمازت براي تو بي ارزش شد پس ديگر چه چيز برايت ارزش خواهد داشت؟!
بسوي پروردگارت برگرد قبل از آنكه مرگ در اين حالت به سراغت بيايد..
بسوي پروردگارت توبه كن قبل از آنكه بگويي { ... پروردگارا مرا به دنيا بازگردانيد o تا اينكه كار شايسته اي بكنم و فرصتهايي را كه از دست داده ام جبران نمايم } و در جواب به تو گفته شود: { نه } [مؤمنون : 100 ـ 99]
بسوي پروردگارت بازگرد قبل از آنكه بگويي: { كاش براي زندگي خود پيشاپيش (خيرات و حسناتي) مي فرستادم } [الفجر : 24]
بسوي پروردگارت برگرد قبل از آنكه بگويي: { پروردگارا !! بيرونمان بياور تا كارهاي شايسته اي انجام دهيم كه جداي از كارهايي باشد كه قبلا مي كرديم } [فاطر : 37]
و بسوي پروردگار توبه كن پيش از آنكه بگويي: { كاش من خاك مي بودم } (النبأ )
تاثير نماز ، بر سلامت رواني كودكان
تاثير نماز ، بر سلامت رواني كودكان
رب اجعلني مقيم الصلوه و من ذريتي ربنا و تقبل دعاء
پروردگارا ! من و فرزندانم را اقامه كنندگان نماز قرار ده و دعاي مرا قبول فرما .
سوره مباركه ابراهيم ـ آيه شريفه 40
عبارت مشهور “ العلم في الصغر ، كالنقش في الحجر ” ( دانش در كودكي ، مانند نقش پايدار در سنگ است ) ، امروزه با پيشرفت دانش پزشكي و روانپزشكي و بخصوص با پيدايش “ روانكاوي توجيه كامل علمي پيدا كرده است .
روانشناسي مدرن ، با تداعي از مكتب روانكاوي فرويد و نظريات “ ژان پياژه ” ، “ جان باولف ” و بسياري از دانشمندان ديگر ، به ما مي گويد كه مهمترين دوران زندگي بشر كه بوجود آورنده شخصيت نهايي او ، خواهد بود ، دوران كودكي است . بر اين اساس هر قدمي كه در جهت ايجاد سلامت رواني اطفال برداشته شود ، به نوبه خود سبب ايجاد جامعه اي سالم و موفق خواهد شد .
اما بزرگترين موهبتي كه ممكن است در جهت ايجاد سلامت رواني نصيب يك طفل نورسيده گردد ، پاي گذاشتن او در خانواده اي مومن و نمازگزاراست .
تعاليم آيين حيات بخش اسلام كه حتي كوچكترين مسائل بشري را بدون پاسخ نگذاشته است ، از همان بدو تولد نوزاد براي او برنامه ها و روشهاي متعددي دارد ، كه عمل به آنها ضامن سعادت و سلامت هميشگي انسان است .
از جمله در بعد سلامت رواني ، آيين اسلام به والدين و بخصوص پدر ، مؤكدا حكم كرده است كه مثلا نام نيك بر بچه بگذارند (2) و امروز علماي روانشناسي متفقا به اين نتيجه رسيده اند كه چگونه نام يك كودك در شكل گيري شخصيت او ، تاثير گذار است و چگونه يك نام بد ممكن است موجبات تحقير كودك ( مثلا تمسخر او توسط همسالان ) و در نتيجه تزللزل شخصيتش گردد و يا هنگاميكه روانكاوي در قرن بيستم ، حكايت از حضور تظاهرات نهفته اما مقتدر جنسي در وجود اطفال مي كند . آن گاه مفهوم عميق آن بخش عظيم از احاديث و روايات معصومين (ع) كه مثلا “ بوسيدن دختران توسط مرد نامحرم را بعد از 5 ، 6 سالگي منع كرده اند ، يا اجازه نداده اند كودك برهنه در كنار كسي بخوابد و …. روشن مي شود .(2)
در هر صورت كودكي كه در خانواده مومن و نمازگزار بدنيا مي آيد و زمزمه حيات بخش “ اذان ” و “ اقامه ” در گوش راست و چپش نخستين نغمه زندگي او مي گردد ، كودكي است كه گام در مسيري سعادت بخش گذاشته است .
تغذيه كودك تا دو سال بوسيله شير مادر و بهره مندي كامل او از آغوش پر مهرش ، كه يك موهبت اسلامي است به او ايمني محير العقولي در مقابل بخش عظيمي از بيماريهاي رواني مي بخشد ، مثلا احتمال اضطراب يا افسردگي كه بر اثر جدايي از مادر به وقوع مي پيوندد ، بسيار كم مي شود. با اين كه امروزه روشن شده است اكثر كساني كه به دام مهلك اعتياد گرفتار مي آيند كساني هستند كه در كودكي ، از شير و آغوش مادرانشان محروم بوده اند .(3(
شيوع اسكيزوفرني كه خطرناكترين و مهلك ترين بيماري در روانپزشكي است در بچه هاي خانواده هاي مسلمان و نمازگزار به شدت كاهش دارد ، چرا كه علم امروز ثابت كرده است كه بروز اسكيزوفرني ، ارتباط معني داري با وجود سيستم زن سالاري در اداره خانواده ها دارد (4) ،كه مسلما “ در خانواده هاي نمازگزار ، با رعايت اصول درخشان قرآني ، از قبيل
) الرجال قوامون علي النساء) و رد صريح و قاطع سيستم شوم “ زن سالاري” ، قدم بزرگي در جهت كاهش ميزان ابتلا به اين اختلال برداشته مي شود .
همچنين درباره آثار مثبت و متعدد ، قانون مؤكد اسلامي مبني بر آزاد گذاشتن كامل كودكان تا سن 7 سالگي و پرهيز از تنبيه و ايجاد محدوديت ننمودن براي آنها ، مي توان تعمق بسيار نمود .
هر چند كه درباره تاثير زندگي كودك ، در يك خانواده نمازگزار در كاهش ميزان ابتلاي او به عوارض رواني ( كه از آثار غير مستقيم نماز بر سلامت رواني اطفال است ) بسيار مي توان سخن گفت و بخصوص به تاثير نماز در اختلالات رواني مختص اطفال كه بخش قابل توجهي از كتب روانپزشكي را تشكيل ميدهند ، اشاره كرد ، اما از آنجا كه بنا را بر اختصار گذاشته ايم ، اين بررسي را به فرصت ديگري موكول مي كنيم و به همين نكات مختصر كه فهرست وار اشاره نموديم ، بسنده مي نماييم.
اما بعد ديگر ، تاثيري است كه نماز به طور مستقيم بر حالات رواني اطفال دارد و آن بر اثر نماز خواندن خود كودك حاصل مي شود .
شروع نماز در سنين كودكي ، سبب مي شود كه او اين صفت حسنه را به صورت يك عادت معمول و سازنده در جسم و روان خود ، ملكه نمايد و جزو برنامه هاي هميشگي زندگي خود ، قرار دهد و در نتيجه از همه فوايد مترتب بر نماز ، در بعد سلامت رواني ( كه به برخي از آنها در اين مجموعه مقالات اشاره شده است ) در آينده برخوردار گردد.
بعلاوه با شروع نماز در دوران كودكي ، مفاهيمي مثل خدا و مذهب و دستوراتي مثل تعاليم اسلامي ، چنان در ذهن پذيرنده و شفاف كودك كه هنوز سنگيني و تيرگي گناهان صفحه وجود او را ( در واقع ظرفيت هاي فكري و مغزي او را ) آلوده نكرده است ، جاي مي گيرد ، كه امكان شكاكي در اين مقولت در آينده و نشخوارهاي منفي بافانه فلسفي ، كه سر منشاء ماده گرايي ها و دنيا طلبي ها و بسياري از بيماريهاي روحي و رواني است ، بسيار كاهش مي يابد .
اين نكته بخصوص بايد مورد توجه خانواده هايي قرار بگيرد كه با وجود آن كه خود را مسلمان ميدانند اما وقتي كه فرزندشان به سن تكليف مي رسد او را به بهانه اين كه :
“ هنوز خيلي كوچك است ! ” به خواندن نماز تحريك نمي كنند. اين مسئله كه با كمال تأسف به خصوص در مورد دختر بچه ها كه سن تكليف آنها پايين تر است ( 9 سالگي ) ، شيوع بيشتري دارد ، مسبب عوارض مخرب بسياري در آينده كودك خواهد شد .
در حقيقت پدر و مادراني كه با دلسوزي ساده انديشانه ، فرزند خود را به برپاداري نماز تحريك نمي كنند ، خيانت بزرگي از جهت محروم نمودن كودك خويش از اين نعمت بزرگ مرتكب مي شوند چرا كه به اين ترتيب گويي به آلودگي كودك خويش ، به انواع گناهان و انحرافات و بدبختيها و بيماريهاي جسمي و رواني ، رضايت داده اند و او را به خسارت سنگين در دنيا و آخرت ، محكوم نموده اند .
و به همين دليل است كه آيين مقدس اسلام و بخصوص ائمه بزرگوار شيعه (ع) با توصيه هاي مؤكد مسلمانان را به آموزش مرحله به مرحله نماز ، به كودكان فرا خوانده اند و حتي با اين كه از مجازات ها و تنبيهات بدني در مورد كودكان ، بخصوص قبل از 7 سالگي ، منع نموده اند در مورد تحريك به نماز گاهي امر به تنبيه كودكان فرموده اند. در اين مورد در حديثي معتبر از حضرت امام صادق (ع) آمده است كه فرمودند : چون پسر ، سه ساله شود ، پدر و مادر به او مي گويند كه : هفت مرتبه بگو “ لا اله الا الله ” و چون سه سال و هفت ماه و بيست روز ، از عمرش بگذررد ، به او ميي گويند كه هفت مرتبه بگويد : “ محمد رسول الله ” ، پس چهار سالش تمام شود به او مي گويند كه هفت مرتبه بگويد : “ صلي الله علي محمد و آله ” پس چون پنچ سالش تمام شود او را وا مي دارند ، كه خدا را سجده كند .
اما چون شش سالش تمام شود . نماز به يادش مي دهند و به نمازش ميدارند و چون هفت سالش تمام شد ، وضو را به او ياد مي دهند و امر به نماز مي كنند او را و چون نه سال تمام شود و وضو و نماز را بخوبي به او مي آموزند و بر ترك وضو و نماز كنك بزنند . پس چون كودك وضو و نماز را ياد گرفت ، خداوند پدر و مادرش را خواهد آمرزيد .(5)
مفاهيم عميق اين حديث از جمله اين كه اقامه نماز پس از اقرار به توحيد و نبوت ( كه اساسي ترين اصول اعتقادي اسلام هستند ) قرار گرفته و اين كه عمل به اين حديث ضامن آمرزش پدر و مادر تلقي شده است ، بايد به دقت مورد توجه خانواده ها قرار بگيرد .
ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــ
1-حديث از امام صادق (ع) ـ كافي جلد 6 صفحه 49
2- براي مشاهده اين قبيل احاديث مراجعه كنيد به كتاب ارزشمند حليه المتقين ، اثر علامه بزرگ مجلسي (ره) ، صفحه 49
3-براي مطالعه درباره تاثيرات رواني تغذيه با شير مادر رجوع كنيد به مجموعه مقالات سمينارهاي مربوطه و بخصوص تحقيقات آقاي دكتر ياسمي ( روانپزشك (
4-رجوع كنيد به مجموعه ارزشمند و بي نظير “ اولين دانشگاه ،آخرين پيامبر ” اثر جاودانه شهيد دكتر سيد رضا پاك نژاد ـ جلد 21
5-حليه المتقين ، علامه مجلسي (ره) صفحه 93
تاثير نماز بر کاهش سكته قلبي و مغزي
"سكته قلبي" شايع ترين علت مرگ و مير در ايالات متحده آمريكا و ساير ممالك صنعتي است. (1) اين شيوع بالا در كشور ما نيز صدق مي كند.
به علاوه سكته مغزي كه به عللي تقريبا مشابه سكته قلبي ايجاد مي شود، نيز عامل مهمي در مرگ و بروز ضايعات متعدد رواني و جسمي، در ممالك مختلف به حساب مي آيد.
هر چند كه عوامل متعدد و گوناگوني، به عنوان علل ايجاد كننده" سكته " شناسايي شده اند، اما در اين ميان تاثير روان بر ايجاد هر كدام از آن علل، منجر به اين شده است كه امروزه سكته ها را به عنوان قسمتي از اختلالات رواني تني (بيماري هايي كه بر اثر تاثير روان بر جسم ايجاد مي شوند) بشناسيم.
مطالعات" فلاندر زانبار" در سال 1936 و مطالعات تكميلي پزشكان ديگر در سال هاي بعد تا كنون، اين فرضيه را مسلم كرده است كه بين نوع شخصيت افراد و بروز سكته قلبي و مغزي در آنها رابطه تنگاتنگي وجود دارد.
به علاوه اين نكته مشخص است كه استرس هاي مداوم و طولاني با ايجاد شرايط خاص، در رگ هاي خون دهنده به قلب و مغز، زمينه را براي بروز سكته در اين اعضاء مساعد مي سازد. در اين باره، بسياري از مؤلفين گزارش داده اند كه در موارد بسيار زيادي، فشارهاي شديد حرفه اي، نگراني هاي خانوادگي يا مالي، افسردگي و خستگي قبل از بروز سكته ي قلبي وجود داشته است.
اين مولفين نشان داده اند كه سطح كلسترول در خون افرادي كه تحت فشار فكري هستند، بالا مي رود و احتمال تشکيل لخته هاي خوني در رگ هاي قلب را که منجر به بروز سكته مي شود، افزايش مي دهد.
متخصصين ديگر نيز يكي از مهم ترين عوامل منجر به سكته مغزي را، تنش هاي هيجاني كه در پاسخ به گرفتاري ها، كشمكش هاي رواني و استرس ها به وجود مي آيد، ذكر نموده اند. (2)
بر اين اساس حتي براي درمان مبتلايان به سكته كه جان سالم به در مي برند، علاوه بر درمان هاي طبي مختلف، استفاده از داروهاي روان پزشكي و حتي روان درماني و رفتار درماني نيز، توصيه مي شود. (3)
توجه به اين نكته مهم است كه هر عاملي كه سبب تخفيف استرس ها و ايجاد امنيت رواني در شخص گردد و هر عاملي كه بتواند در برقرار كردن شخصيت متعادل در افراد موثر واقع شود، مي تواند تاثير چشمگيري بر كاهش ميزان سكته هاي قلبي و مغزي بگذارد. " نماز" با ايجاد ثبات در شخصيت و ايمني بخشي در مقابل استرس ها، خطر ابتلا به سكته هاي مغزي و قلبي را به شدت كاهش مي دهد.
ما در مطالب مختلف اين مجموعه نوشتار، از احساس امنيت رواني، كه بر اثر نماز براي انسان حاصل مي گردد و نقش حفاظتي كه نماز در مقابل اضطراب ها و استرس هاي حاد و مزمن زندگي ايفا مي كند، سخن گفته ايم و خواهيم گفت. به علاوه طي مطالب بعدي راجع به تاثير نماز بر اختلالات شخصيت و نحوه اي كه نماز از آن طريق شخصيتي باثبات و متعادل ايجاد مي كند، به بحث مختصري خواهيم پرداخت.
با توجه به مجموعه مباحث مذكور و با توجه به اين كه دانستيم در بروز سكته هاي قلبي و مغزي، علاوه بر نوع شخصيت افراد، استرس هاي حاد و مزمن زندگي نيز نقش موثري دارند، مي توانيم به اين نكته درخشان دست يابيم كه" نماز" با ايجاد ثبات در شخصيت و ايمني بخشي در مقابل استرس ها، خطر ابتلا به سكته هاي مغزي و قلبي را به شدت كاهش مي دهد.
پي نوشت ها:
(1) ترجمه مباني طب سيسيل ـ بيماري هاي قلب و عروق
(2) روان پزشكي لينفورد ـ ترجمه زير نظر دكتر عظيم وهاب زاده . صفحه 173
(3) ترجمه سيناپس روان پزشكي كاپلان ـ سادوك ـ جلد 3 صفحه 203
دکتر مجيد ملک محمدي
تاثير نماز بر خود شكوفائي
امام صادق (ع : (
نمازي كه از ترس جهنم خوانده شود ، نماز غلامان است.
نمازي كه به سوداي بهشت خوانده شود ، نماز تجارت پيشگان است.
اما نماز اولياء الهي نمازي است كه با عشق به خدا اقامه مي شود.
"خود شكوفائي " ( self – actualization) در مفهوم عمده و كلاسيك خود ، نخستين بار توسط " كورت گلداشتاين " ( روانپزشك آلماني 1965 ـ 1878 ) مورد بحث و بررسي قرار گرفت ، او خود شكوفائي را به صورت توانائي نيرومند ذاتي موجود در هر فرد ، كه موجب شكوفا شدن استعدادهاي مثبت او مي گردد ، تعريف نمود .(1) ( شكوفا كردن فطرت نيك دروني ( گلداشتاين معتقد بود ، براي آن كه انسان به موفقيت هاي بزرگ دست يابد ، بايد با محيط اطراف و زندگي خود به بهترين نحوه ممكن ، كنار بيايد و چنانچه محيط و زندگي ، هر روز ضربه سنگين تري بر پيكره انسان وارد كردند ( مثلا موجب بيماري انسان شدند ) انسان بايد سعي در بهبود روش مقابله خود ، با اين قبيل مشكلات بنمايد تا بدين ترتيب به مرزهاي " خودشكوفايي " ( درك و فعال نمودن همگي استعدادهاي خود ) نزديك شود .
در اين مورد ، روانشناس ديگري به نام “ كارل راجرز ” ( 1987 ـ 1902 ) نشان داده كه انسانهايي كه توانائي فرمان دادن به خود ( self – direction ) را پيدا كنند و در حقيقت بر كنترل كامل افكار و افعال خود ، موفق شوند به خود شكوفايي ، كه والاترين درجه انسانيت است ، نائل خواهند شد .
از ديگر معتقدان به نظريه خود شكوفائي كه آن را با مفاهيم عالي عجين كرد و به اوج قدرت رسانيد “ آبراهام مزلو ” است . ( روانشناس آمريكائي 1970 ـ 1908 ) تحقيقات گسترده و مطالعات عميق “ مزلو ” پيرامون اين قبيل مقولات ، سبب تكوين شاخه اي قدرتمند و پويا در روانشناسي امروز ، موسوم به “ روانشناسي انسان گرا ” گرديد . او در مقدمه يكي از كتابهايش ( toward a psychology of being) (2) مي نويسد :
"اگر قرار باشد معنايي را كه روانشناسي انسان گرا ، برايم داشته است ، در يك جمله بيان كنم ، مي گفتم : تركيبي گلداشتاين ، با روانشناسي فرويد ، كه كل آن با روحيه علمي كه از استادانم در دانشگاه ويسكانسن ، آموختم پيوند خورده است ".
" مزلو " خود شكوفائي را بالاترين و برترين نياز انسان مي دانست ، كه پس از ارضاي سلسله مراتب نيازهاي پايين تر انسان از جمله نيازهاي جسمي ( مثل غذا و مسكن ) ، نيازهاي ايمني ، تعلق و محبت ، نياز به احترام ، نياز به دانستن و فهميدن ( كه بعدا اضافه كرد ) ، مطرح مي شود ، او خود شكوفائي ( نياز به تحقق خود ) را در مورد 49 نفر از اشخاص سرشناس جهان ( زنده و مرده ) از جمله " انيشتن " ، " آبراهام لينكلن " ، " باروخ ايپسنوزا " ، " بنديكت "(3) و .. مورد توجيه و بررسي قرار داد.
"مزلو " بيان نمود : " در افراد معمولي ، انگيزش در پي جبران " كمبود " يعني كمبودهاي ارگانيزم ( چه جسماني و چه رواني ) است يعني آنها در صدد ارضاي نيازهاي پايين ترند ولي افراد عالي ( خود شكوفا ها ) خواستار متحقق ساختن استعدادهاي دروني و بالقوه خود و شناخت و فهم دنياي پيرامونشان هستند " .(4)
او نيازهاي عالي افراد خود شكوفا را فهرست مي كند و آنها را “ فرا نياز ” نام مي نهد ، از جمله اين فرا نيازها مي توان به " حقيقت " ، " قاطعيت " ، " يگانگي و تماميت " ، " فرار از دوگانگي " ، " سر زندگي و شادابي " ، " يكتايي " ، " كمال " ،" نظم " ، " عدالت " ، " سادگي " ، " استغناء " و جامعيت و .. اشاره نمود .(5)
مزلو ، نتيجه وصول به اين نيازها را ، رسيدن به آرمانشهر رواني (يوسايكي شدن ) مي دانست ( يوسايكي تركيبي است از : پسيكولوژي + اتوپيا ، به معناي آرمانشهر رواني).
حال اگر با اين ديدگاه كه " نماز كاملترين پاسخ براي عاليترين نيازهاست " به سراغ نظريات روانشناسان انسانگرا برويم ، متوجه خواهيم شد ، كه چگونه مفاهيم متعالي نماز قابل مقايسه با هر يك از موضوعات مطرح در اين گرايش غني از روانشناسي است .
بعنوان مثال اگر به آن قسمت از نظريات " گلداشتاين " كه بهبود روشهايي مقابله با مشكلات را شرط لازم براي نزديك شدن به مفهوم خود شكوفائي مي دانست توجه كنيم و به ياد آوريم كه نماز چگونه به انسان احساس امنيت روان مي دهد و توانايي مقابله در برابر استرس ها را فزوني مي بخشد (6) و يا اگر نظريه “ كارل راجرز ” پيرامون self – direction ) توانايي فرمان دادن بخود ) را با توانايي كه شخص نمازگزار ، به مدد نماز در كنترل نفسانيات خود ، پيدا مي كند . مقايسه نماييم تصديق خواهيم كرد كه همه تعاليم اساسي نظريه روانشناسي انسان گرا ، را مي توان در آموزشهاي نماز پيدا كرد .
يا اگر بخواهيم در مقابل ليست 49 نفره آبراهام مزلو ، فهرست افرادي را قرار دهيم كه صفات آنها نه تنها در برگيرنده تمام ويژگيهايي باشد كه مزلو درباره خود شكوفاها ، بيان مي كند ، بلكه از جهت ارتباط با غيب و معنويت داراي ويژگيهاي برجسته مزيد برآنها هم باشد ، كافيست به جمع نوراني " نمازگزاران اسوه " اشاره نماييم .
چرا كه همه اين مؤمنين ، از تمامي " فرانيازهاي " خود ، با بهره از متكامل ترين پاسخ ممكن يعني " نماز " برخوردار شده اند حقيقت ، قاطعيت ،نيكي ، يگانگي و تماميت ، فرار از دوگانگي ، كمال و همه فرا نيازهاي ديگر ، همگي در آموزشهاي نماز حضور زنده و محسوس دارند و هر كس به فراخور حال خود ، براي وصول هر يك از آنها چنانچه به نماز نزديك شود ، پاسخي عالي تر از حد تصور دريافت مي كند و “ نماز ” تكرار شكوهمند درس خود شكوفائي در پيشگاه مبداء آفرينش است .
اما مفهوم ديگر از آبراهام مزلو ،در مورد خود شكوفائي به آن اشاره مي كند ، مفهوم تجربه اوج ( peak experience) است كه در خود شكوفاها ، فراوان پيش مي آيد : " تجربه اوج ، اتفاقي دوره اي و زود گذراست ، كه در آن شخص ناگهان به يك احساس ابر آگاهي و هوشياري بسيار بالا ، سرخوشي و جذبه عميق ، در آميخته شدن و همسو شدن پر انسجام با همه عالم ، دگرگوني در احساس زمان و مكان ، دست مي يابد . اين تجربه قوي غالبا در افرادي كه از نظر رواني كاملا “ سالم ” هستند ، رخ مي دهد و قرار گرفتن در برابر اين تجربه آثار مفيد و دير پايي برجا مي گذارد ."(7)
" تجربه اوج " با اين كه بسيار شبيه به آنچه كه از قرنها پيش ، در مكاتب رازوارانه شرق دور . به نام تجربه " پرواز به ملكوت آسمان " ( nirvana) ، يا شبيه به تجربه سوختن در آتش درون ، پرش به ورطه و " رهايي " در تعاليم عرفاني دون خوان به كارلوس كاستاندا و يا حتي شبيه به آن چه در عرفان اسلامي و ايراني ، از آن با عنوان " حيرت " و " فنا " نام برده شده مي باشد. اما چنانچه بخواهيم براي آن مفهومي جامع تر و همه شمول تر را پيدا كنيم ، كافيست كه باز هم به “ نماز روي نماييم و به آن بعد نماز توجه كنيم كه غرق در مضامين عارفانه است .
شايد كمتر كسي به اين نكته فكر كرده باشد كه منطور از كلمه “ شما ” در سومين سلام نماز ( السلام عليكم و رحمه الله و بركاته ) كه تنها سلام واجب نماز است ، به كيست ! و اين " سلام بر شما " خطاب به چه كساني اطلاق مي شود ؟
عارفان نماز اين سلام نماز را " سلام عارفانه " آن دانسته اند ، كه خطاب به همه هستي و آفرينش و خطاب به همه موجودات حاضر در آن ، از ذرات كوچك اتمي گرفته تا كهكشانهاي بي انتها سر داده مي شود .
چرا كه همه اين اجزاي آفرينش ، بدون استثناء مشغول حمد و ثناي الهي اند و پيوسته و مداوم ، توحيد را اقرار مي كنند و شايد به واسطه اين حمد و تسبيح دايم و ابدي ، مورد خطاب تنها سلام واجب نماز قرار مي گيرند .
بدين ترتيب نمازگزار ، پس از فرستادن سلام بر نبي گرامي اسلام (ص) ( السلام عليك ايها النبي و رحمه الله و بركاته ) و سلالم بر همه بندگان صالح خدا ، از جمله خودش ( السلام علينا و علي عباد الله الصالحين ) سرانجام بر تمام اجزاي آفرينش سلام مي فرستند و اين جلوه اي شكوهمند از " در آميخته شدن و همسو شدن پر انسجام با عالم " كه در " تجربه اوج " از آن بحث مي شود ، در خود دارد .
و اضافه بر آن ، اين كه نمازگزار حقيقي ، يعني آنان كه به تعبير امام صادق (ع) ، " نماز عاشقانه " به جاي مي آورند در راز و نياز با معبود خويش ، به چنان جذبه و خلسه اي وارد مي شوند و چنان از حيطه زمان و مكان خارج مي گردند كه حتي اگر تير دردناك و سهمگين از پاي مباركشان بيرون بكشند ، هرگز از آن سرخوشي و جذبه عميق خارج نمي شوند .
و چه عاشقانه بود نماز علي (ع) و چه زيباست تعبير جاودانه علي (ع) از عشق .. آري ! او كه در قبله " نماز" به دنيا آمد و در محراب " نماز " رستگار شد و اين گونه " عشق " را براي آفرينش ، عظمت و معنا بخشيد و جاودانه كرد .
و چه ملكوتي است ، نماز فرزند علي(ع) و حضرت امام زمان ( عج ) ، كه جهان در انتظار عدالتش خون مي گريد .
و چه عطشي است بي پايان ، عاشقانش را براي اقامه نمازي با امامت او …
ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــ
1-ترجمه فارسي روانپزشكي كاپلان ـ سادوك جلد اول صفحه 545
اين كتاب در سال 1371 توسط آقاي احمد رضواني ترجمه و بوسيله انتشارات فرهنگي آستان قدس رضوي به چاپ رسيده است . ( به سوي روانشناسي بودن )
2- راث بنديكت ” جزو استادان مزلو ، در دانشگاه ويسكانن است . او همان كسي است كه تحقيقات وسيعي در مورد تاثير اجتماع و فرهنگ بر شخصيت انسان انجام داده است ( رجوع كنيد به نكته بيست و نهم از همين مجموعه مقالات ( تاثير نماز بر ثبات شخصيت )
3- روانشناسي شخصيت سالم ” اثر : آبراهام مزلو ، ضمنا براي مطالعه بيشتر مراجعه كنيد به مقاله انديشمندانه آقاي مسعود آذربايجاني تحت عنوان : “ انسان كامل ” در شماره نهم فصلنامه وزين : حوزه و دانشگاه
4- روانشناسي شخصيت سالم ” اثر : آبراهام مزلو : ضمنا براي مطالعه بيشتر مراجعه كنيد به مقاله انديشمندانه آقاي مسعود آذربايجاني تحت عنوان : “ انسان كامل ” در شماره نهم فصلنامه وزين : حوزه و دانشگاه
5- رجوع كنيد به نكته بيست و يكم از اين سلسله مقالات ( تاثير نماز بر احساس امنيت رواني )
6- ترجمه سيناپس كاپلان ـ سادوك جلد اول ـ صفحه 52
نماز و میدان مغناطیسی بدن انسان
هارولدبور از دانشگاه ییل برای اولین بار با انجام یك آزمایش ساده، به وجود میدان مغناطیسی در اطراف موجود زنده پی برد.او با توجه به یك مولد الكتریكی كه در آهنربا در داخل سیم پیچ دوران می کند و جریان تولید می كند، سمندری را در یك ظرف آب نمك قرار داد و ظرف را به دور سمندر چرخاند. الكترودهایی كه در این ظرف وجود داشتند و به یك گالوانومتر حساس متصل شده بودند، یك جریان متناوب را نشان می دادند. زمانی كه بور این آزمایش را بدون سمندر انجام داد،گالوانومتر هیچ جریانی را نشان نداد. این بدان معنا بود كه در اطراف موجود زنده میدانی وجود دارد كه خاصیت مغناطیسی هم دارد. بور این وسیله را بر روی دانشجویان داوطلب خود امتحان كرد و مشاهده نمود كه این میدان در بدن انسان هم وجود دارد و كاملا تابع رویدادهای اساسی زیست شناختی بدن است. او این میدان را حیاتی نامید چون هرگاه حیات از بین برود، میدان حیاتی هم از بین می رود. به گونه های كه یك سمندر مرده كه در دستگاه بود هیچ پتانسیلی به وجود نمی آورد.
تشكیل میدان مغناطیسی بدن
همانگونه كه می دانید، در بدن ما میلیونها عصب وجود دارد كه كار انتقال پیام در بدن ما بوسیله تحریك الكتریكی این عصبها صورت می گیرد. در اثر شارش بار در اطراف آنها در بدن ما یك میدان تشكیل می شود و میدان بدن ما در اثر فعالیت همزمان میلیونها عصب به وجود می آید.
امواج مغزی
دستگاه موج نگار مغز چهار نوع منحنی از امواج مغزی را ارائه می دهند كه عبارتند از: آْلفا، بتا، دلتا و تتا. ریتمهای دلتا كندترین امواج مغزی با تناوب از 1تا3 دور در ثانیه بوده و اغلب در خواب عمیق ظاهر می شوند. به نظر میرسد كه ریتمهای تتا كه دارای تناوب 4تا7دور درثانیه می باشند به خلق و خوی بستگی داشته باشد. ریتمهای آلفا از 8تا 12 دور در ثانیه، در اوقات تفكر، تامل آزاد رخ داده و در صورت تمركز حواس و توجه قطع می شوند و بالاخره ریتمهای بتا با تناوب 13الی22 دور در ثانیه،ظاهرا منحصر به نواحی جلوئی مغز، یعنی جایی كه فعالیتهای پیچیده مغزی رخ می دهد می باشند. امواج آلفا امواج بسیار مهمی هستند كه بوسیله هانسبرگر آلمانی كشف شدند و به گفته وی با نوعی هوشیاری و خوداگاهی معطوف به درون ظاهر می شوند تغییرات فیزیولوژی مهمی در بدن ایجاد می كنند مثل تمركز و یادگیری.
میدان مغناطیسی بدن و امواج مغزی در معرض خطر
حتما تا به حال در باره خطرات گوشیهای موبایل یا زندگی در نزدیكی نیروگاهای برق چیزهایی شنیده اید. بنابر تحقیقات پروفسور لای امواج مغناطیسی كه از نیروگاهای برق یا وسایل برقی مثل سشوار و ریشتراش برقی و... ساتع می شود به دی ان ای سلولهای مغزی آسیب می رساند و قابلیت ترمیم را در آنها از بین می برد. میدانهای مغناطیسی خارجی علاوه بر آسیب به دی ان ای مغز اثر منفی دیگری به بدن دارند. این میدان ها باعث اختلال در میدان مغناطیسی طبیعی بدن می شوند. همانطور كه می دانید نزدیك به 70%از بدن ما را آب فراگرفته و مولكولهای آب به صورت دو قطبی هستند و زمانی كه ما در معرض یك میدان مغناطیسی خارجی قرار می گیریم، این مولكولها در جهت آن میدان قرار می گیرند و این پدیده باعث می شود نظم میدان مغناطیسی ما به هم بریزد. علاوه بر عوامل خارجی یكسری عوامل داخلی نیز وجود دارند كه باعث می شوند اختلال در میدان بدن ایجاد شود. مهمترین آنها بارهای الكتریكی هستند كه هنگام شارش بار در عصب در اطراف آن به وجود می آیند و به صورت الكتریسیته ساكن در بافتهای بدن ذخیره می شوند و میدانی كه در اطراف این بارها بوجود می آیند در میدان بدن ایجاد خلل می كنند. این بارها به خصوص در نقاطی كه تراكم اعصاب بیشتر است ذخیره می شوند و به دلیل این كه هم تراكم زیادی دارند و هم در نزدیكی عصبهای بیشتر و مهمتری قرار دارند برای بدن به شدت مضر هستند. از جمله این نقاط ناحیه سر و دستها و قسمت مچ یا به پایین است و در بین این سه قسمت، سر اهمیت ویژه ای دارد چون بارهای ذخیره شده در آن علاوه بر ایجاد خلل در میدان مغناطیسی مغز باعث اغتشاش در امواج مغزی نیز می شوند. به ظاهر ما روزانه تنها دقایقی را در معرض میدان مغناطیسی هستیم. مثل موبایل یا سشوار و غیره. اما در طول دوران زندگی خود در معرض میدانی بسیار قوی هستیم و آن میدان مغناطیسی زمین هست. عوامل داخلی اغتشاش در میدان بدن ما هم فعالیتهای حیاتی و اجتناب ناپذیری هستند كه در تمام طول عمر ما در جریان هستند پس چگونه می توان باعث خلل این اثرات سو كه باعث اختلال در بدن ما و بیماریهایی مثل سرطان می شوند را خنثی كرد؟ در اینجاست كه باید گفت خداوند راه حل تمام این سوالات را در یك عمل ساده كه امكان آن برای همه افراد وجود دارد و بیش از چند دقیقه هم وقت نمی برد و هیچ ضرری هم ندارد به انسان هدیه داده و آن نماز است. نماز و میدان مغناطیسی آنگونه كه از تصاویر به دست آمده از میدان مغناطیسی زمین پیداست، به طور شگفت انگیزی اگر انسان در هر نقطه از زمین رو به قبله بایستد، میدان مغناطیسی بدنش بر میدان مغناطیسی زمین منطبق می گردد و در مدتی كه در نماز است میدان بدنش منظم می شود. یكی از نكات بسیار جالبی كه پروفسور بور به آن دست یافته بود این بود كه دریافته بود كه در بدن تمام دانشجویان مؤنث ماهی یكبار تغییر ولتاژ شدید ایجاد می شود و میدان بدن به منظمترین حالت خود می رسد و به همین دلیل است كه زنان نیازی ندارند در این مدت نماز بخوانند. اخیرا هم كشف شده است كه علت اینكه قلب زنان منظم تر و قویتر از مردان میزند و دلیل آن همین تغییر ولتاژ هست. نماز و بارهای الكتریكی همانطور كه قبلا اشاره شد بارهای زائدی كه در اثر تحریكات الكتریكی اعصاب به وجود می آیند هم شبیه میدان بدن و هم بر امواج مغزی اثر سو دارند. و این اثرات در نواحی كه اعصاب در آن تحرك بیشتری دارند، خطرات جدی تری ایجاد می كنند و باید هر چه سریعتر از آن نواحی دور شوند. به طرز حیرت آوری می بینیم كه این نواحی دقیقا نواحی هستند كه در وضو شسته می شوند و بنابر تحقیقات صورت گرفته، بهترین راه دفع این بارهای زائد استفاده از یک ماده رساناست كه سریعترین و ارزانترین و بی ضررترین ماده برای این كار آب است و جالب اینجاست كه آب هرچه خالص تر باشد سریعتر بارهای ساكن را از بدن ما به اطراف گسیل می دهد و هیچ مایعی مثل آب خالصی كه در وضو به انسان سفارش شده این اثر را ندارد.
نماز و امواج مغزی:
با دفع بارهای زائد بدن در وضو امواج مغزی در ایده الترین حالت قرار می گیرند. علاوه بر آن حالت تمركزی كه در هنگام نماز در انسان به وجود می آید، تشعشع امواج آلفا را به اندازه قابل توجهی بالا می برد و توانایی مغز را در تولید این امواج بالا می برد.
((سایت دکتر رحمت سخنی ))
تاثیر نماز بر احساس امنیت روانی
سوره مباركه انعام ـ آیه شریفه 82 :
پس كدامیك از دو دسته مردم سزاوار به امنیت اند (بگویید) اگر می دانید! (بگو كسانی كه ایمان آورده اند و ایمان خود را به ستم نیامیخته اند.
هر چند كه در پزشكی و زیست شناسی امروزی، واژه استرس به معانی متفاوتی به كار می رود، اما بر اساس تعریف "هانس سلیه" (روانشناس مشهور) استرس در پزشكی و روانپزشكی معمولا اشاره به موقعیت های روانی و اجتماعی متنوعی دارد كه قادر به ایجاد بیماری های جسمی و روانی و سایر اختلالات رفتاری است.
مطالعات "هاروی برنر" (محقق برجسته استرس) نشان می دهد كه آمار مرگ و میر، بیماری های جسمی، خودكشی و دیگركشی، پذیرش به بیمارستان های روانی و زندان ها و ... در میان افرادی كه در معرض استرس های گوناگون بوده اند، به مراتب بیشتر از افراد عادی است.
از آنجا كه زندگی انسان ها در عصر حاضر، با استرس های بسیار متعدد و گوناگونی همراه شده است و با توجه به این كه لازمه زیستن و تداوم زندگی، سازش پذیری و مقاومت در برابر استرس هاست، لزوم برخورداری انسان از وسایلی كه درجه مقاومت او را در مقابل استرس ها افزایش بخشند و احساس آرامش و امنیت روانی را در وجود او حكمفرما سازند، به وضوح احساس می شود.
چنانچه با دقت كافی و استناد به شواهد آماری به مكان هایی كه استرس های متعدد زندگی، افراد را به آنجا می كشاند (مكان هایی مثل مطب پزشكان، بیمارستان های جسمی و روانی، قبرستان جوانمرگ ها !؟ ، زندان ها و .. ) سری بزنیم متوجه می شویم كه تعداد مذهبی ها، در مقایسه با غیر مذهبی های حاضر در این قبیل جاها بسیار متفاوت است.
در كشور خودمان 90 درصد محكومان زندان ها را افراد بی نماز تشكیل می دهند. یا مثلا آمار بیماران بستری در بیمارستان ها كه با نماز بیگانه اند، به طرز باورنكردنی، بیش از اشخاص مقید به نماز است.
این موضوع نه فقط در كشورهای مسلمان، بلكه در سرتاسر جهان عمومیت دارد. به عنوان مثال: بررسی جوامع "هوتری" در آمریكای شمالی حاكی از آن بود كه بروز اختلال روانی در آنها كمتر از سایر افراد جامعه است. جوامع هوتری نسبتا پایدار و منزوی هستند و در شرایط آرام كشاورزی و با عقاید دینی استوار زندگی می كنند.
بدین ترتیب می توان با فیلسوف بزرگ قرن اخیر "لیمان" هم عقیده بود، آنجا كه گفته است: "دین و مذهب در زندگی به انسان اطمینان و تكیه گاه روحی می بخشد."
با این اوصاف "نماز" به عنوان برجسته ترین چهره ایمان، نقش بزرگی در ایجاد امنیت روانی و توانایی مقابله با استرس ها در انسان ایفا می كند و اگر به یاد آوریم كه بیش از 60 درصد مراجعه كنندگان به بیمارستان های عمومی، در واقع از یك مشكل روانی رنج می برند و بیماری های(روان تنی) در طب نوین روز به روز جایگاه مهم تری پیدا می كند، می توانیم از دریچه تازه ای درباره ی نقش نماز در بیماری های جسمی سخن بگوییم.
نویسنده : دكتر مجید ملك محمدی
RE: مطالب گوناگون در رابطه با نماز
نقش نماز در افزايش سلامت روانى خانواده
امروزه بسيارى از روان شناسان دريافته اند كه دعا، نماز و داشتن يك ايمان محكم به دين، اضطراب، افسردگى، نگرانى، تشويق و ترس را كه زمينه ساز بسيارى از بيمارى هاست برطرف مى كند: «الا بذكر الله تطمئن القلوب».
كلمه نماز نشان مى دهد كه رابطه اى ميان انسان و پروردگارش وجوددارد. وقوف خاشعانه و خاضعانه انسان در نماز، در برابر خداوند متعال به او نيرويى معنوى مى بخشد كه حس صفاى روحى و آرامش قلبى، امنيت روانى وسلامت روانى را در او پديد مى آورد.
از آن جا كه انسان در نماز با همه اعضاى بدن و حواس خود متوجه خدا مى شود و از همه اشتغالات و مشكلات زندگى روى برمى گرداند. به هيچ چيز جز خدا و آيات قرآن كه در نماز به زبان مى آورد فكر نمى كند.
همين حالت روى گردانى كامل از مشكلات زندگى و نينديشيدن به آن در ميان نماز موجب آرامش روان و سلامت روانى مى شود.
رويكرد روان شناختى، اين حالت آرامش روانى در ايجاد وضعيت سلامت روانى تأثير بالايى دارد و موجب كاهش شدت فشارهاى عصبى روزانه و تنيدگى ها و تنش هايى كه بسيارى از مردم دچار آن هستند، مى شود.
توماس هاسليوپ (۱۹۹۵) پزشك معروف هلندى در اين باره مى گويد: «مهم ترين جواب آرام بخش كه من در طول سال هاى متمادى تجربه و مهارتم در مسائل روانى به آن پى بردم، همين نماز است.
من به عنوان يك پزشك مى گويم مهم ترين وسيله در آرامش روان كه ضامن از بين بردن تنش ها و اضطراب ها و افسردگى هاى روزمره است و من تا كنون شناخته ام نماز است.»
حالت تمدد اعصاب و آرامش روانى ناشى از نماز انسان را از اضطراب و افسردگى كه بيماران روانى همواره از آن رنج مى برند رها مى كند. زيرا چنين حالت هايى عموماً تا مدتى پس ازنماز در انسان باقى مى ماند و ادامه مى يابد.
انسان گاهى در حالت تمدد اعصاب و آرامش روانى پس از نماز، با امور و مواردى اضطراب انگيز و يا با حالتى كه او را افسرده مى سازد، مواجه مى شود.
تكرار بى حد و نشان اين موارد با يادآورى آنها در تمدد اعصاب، آرامش نفسانى و سلامت روانى، پس از نماز ارتباط مى يابد و به اين ترتيب فرد از اضطراب و نگرانى ناشى از اين امور يا موارد رها مى شود. تأثير مهم نماز در كاهش اضطراب، افسردگى بيماران روانى و ايجاد سلامت روانى، شبيه تأثير روان درمانى برخى از روان درمان گران معاصر براى درمان اضطراب و افسردگى بيماران روانى است. روان درمانگران معاصر از جمله ژوزف و لپه براى درمان اضطراب و افسردگى از روشى استفاده مى كنند كه به (منع متقابل) معروف است و به نام درمان از طريق آرام سازى مشهور است.
در اين روش درمان گر می کوشد ميان موارد اضطراب انگيز و واكنش مخالف اضطراب يعنى همان حالت آرامش روان، رابطه ايجاد كند.
پر واضح است كه وجه تشابه ميان روش روان درمانى و اثر درمانى منتج از نماز، بسيار مشهود است. انسان بلافاصله پس از نماز به ذكر دعا و تسبيح مى پردازد كه اين تداوم همان حالت آرامش وسلامت روانى را موجب مى شود. اصولاً انسان در دعا با خداى خود به مناجات مى پردازد و از مشكلاتى كه او را در زندگى مضطرب و افسرده مى كند به او پناه مى برد و با بازگو كردن مشكلات اضطراب انگيز در چنين حالتى از سلامت روانى برخوردار مى شود.
علاوه بر مسائلى كه ذكر شد، بيان مشكلات و مسائل پس از نماز موجب آرامش روانى مى شود. اين زمان، يك زمان طلايى است(۱) كه فقط دراختيار افرادى كه به اقامه نماز مى پردازند، قرار مى گيرد.
به طور كلى تحقيقات متعدد روان شناسان نشان مى دهد كه حالت روانى انسان با آشكار كردن مشكلات در حضور يك دوست صميمى يا درمان گر رو به بهبود مى رود.
حال تصور كنيد كه همين انسان اگر مشكلات خود را با خدا بازگو كند و پس از نماز به مناجات با پروردگار و دعا به درگاه او طلب يارى بپردازد، حالت روانى او تا چه اندازه بهبود پيدا مى كند. ملاحظه مى شود كه همان نتيجه اى كه در يك روان درمانى مؤثر و موفق حاصل مى شود، از نماز نيز به دست مى آيد، زيرا آن احساس امنيت و رهايى از اضطراب را كه نماز در انسان ايجاد مى كند، موجب آزاد شدن نيروى روانى او مى شود كه اين آزادى ضامن ايجاد سلامت روان است. نيرويى كه قبلاً در زنجيرهاى اضطراب، نگرانى و افسردگى، مقيد و زندانى بود.
در نتيجه انسان حالت نشاط و طراوت را در همه وجودش احساس مى كند. همين رابطه معنوى انسان با پروردگار در طول نماز و دريافت نوعى فيض الهى يا بارقه روانى از خداوند متعال، موجب رهايى نيروهاى معنوى مستقر در انسان مى شود و عزمش را جزم، اراده اش را قوى و همتش را بلند مى كند.
در نتيجه براى پذيرش علم و معرفت آماده تر و براى انجام كارهاى بزرگ تواناتر مى شود.
پزشك فرانسوى، الكسيس كارل ثابت كرد نماز موجب سلامت و نشاط روانى و معنوى مشخصى در خانواده ها مى شود و همين حالت است كه احتمالاً منجر به شفاى سريع برخى از بيماران در زيارتگاه ها و معابد مى شود. سيرل بوت نظريه ويليام جيمز را درباره تأثير نماز مورد تأكيد قرار داده و گفته است: (ما به واسطه نماز وارد انبار بزرگى از نشاط عقلانى و سلامت روانى مى شويم كه در شرايط عادى ياراى وصول به آن نيست) .
بر گرفته از مقاله (ورود به گنجينه بزرگ نشاط و سلامت)
دكتر غلامعلى افروز، مهدى خانبانى، پريسا چيتى
