کودکم دزدي مي کند!

کودکم دزدي مي کند!

فرزند خوبي داريد. در کل کاملاً از او راضي هستيد؛ او درسش را مي خواند، تکاليفش را به موقع انجام مي دهد، در کارهاي منزل و خارج از منزل به شما کمک مي کند، با ديگران رفتار خوب و مؤدبانه اي دارد و... اما آنچه باور کردنش سخت است و به شدت شما را آزار مي دهد، اين است که همين بچه ي خوب، دزدي مي کند! قبل از هر گونه اقدامي بايد نخست دانست که چرا کودکان گاهي دزدي مي کنند و چگونه مي توان به آنها کمک نمود.


چرا کودکان و نوجوانان دست به دزدي مي زنند؟

گرايش به دزدي در بين کودکان سنين مختلف (از پيش دبستاني تا نوجواني) مي تواند به علل بسياري صورت گيرد:

کودکان در سنين کودکي اوليه معمولاً اشياء و چيزهايي را که دوست دارند، بر مي دارند؛ بدون آنکه بفهمند بايستي در قبال آن اجازه بگيرند يا قيمتي پرداخت نمايند.


کودکان سنين دبستان، معمولاً مي دانند که نمي بايست بدون اجازه ي صاحب شيء، آن را بردارند و يا اينکه مفهوم پرداخت قيمت جنس را در قبال برداشتن آن متوجه مي شوند، اما به هر حال شيء را بر مي دارند چون از خود کنترل کنندگي کافي بهره مند نيستند.


در سنين پيش نوجواني و نوجواني، کودکان مي دانند که نبايد دزدي کنند، اما معمولاً به اين علت دست به دزدي مي زنند که هيجان مربوط به اين کار را تجربه کنند و يا گاهي اوقات چون دوستانشان مبادرت به دزدي مي نمايند، آنها نيز به اين کار تشويق مي گردند. هر چقدر که ميزان خود کنترل کنندگي فرد افزايش پيدا کند، مبادرت به دزدي، بيشتر به شکل جرم گونه خود نزديک مي شود.


ممکن است دلايلي پيچيده تر از آنچه ذکر شد نيز در بروز رفتار دزدي در کودکان و نوجوانان دخيل باشد. مثلاً علت رفتار دزدي مي تواند خشم بچه ها يا تمايل آنها به جلب توجه ديگران باشد. يا بالعکس چنين رفتاري مي تواند منعکس کننده ي مشکلات و استرس هاي آنها در محيط زندگيشان باشد. اين مشکلات ممکن است در خانه، مدرسه، جمع دوستان و... براي کودک به وجود آمده باشند. برخي از کودکان به علت برخي مشکلات عاطفي يا مورد سوء رفتار واقع شدن به دزدي دست مي زنند. در اين گونه موارد رفتار دزدي آنها به عنوان فرياد کمک خواهي آنها تلقي مي گردد. در ساير موارد، علت بروز رفتار دزدي، اين است که کودک يا خانواده ي وي، نمي توانند هزينه ي مالي آنچه را که کودک مي خواهد و يا حتي نياز دارد تأمين نمايند. در چنين مواردي رفتار دزدي جهت تأمين مايجتاج کودک، بروز مي کند. به هر حال، علت دزدي هر چه که باشد، والدين وظيفه دارند ريشه هاي آن را شناسايي نمايند تا از تبعات احتمالي که در پي خواهد داشت، پيشگيري نمايند.


چه مي توان کرد؟

زماني که دزدي کودکان به اصطلاح «لو مي رود»، رفتار و برخورد والدين بسيار تعيين کننده است. در چنين مواردي نوع واکنشي که والدين نشان مي دهند بستگي به آن دارد که آيا اولين باري است که دزدي صورت گرفته و يا اينکه دزدي کردن به صورت يک الگوي رفتاري تکراري در کودک مشاهده شده است:


در کودکان کوچک تر، والدين بايستي به وي کمک کنند تا بفهمد که دزدي کردن کار نادرستي است؛ اينکه برداشتن لوازم ديگران بدون اجازه ي آنها يا پرداختن قيمتشان کار بدي است و ممکن است باعث رنجش گردد. مثلاً اگر کودک پيش دبستاني از مغازه اي بدون اجازه، عروسک يا شکلاتي را برداشت بايد ضمن تشريح و توضيح دلايل فوق، او را تشويق و راهنمايي کرد تا شکلات را به صاحبش پس بدهد يا سر جاي خود بگذارد. در صورت امکان، با پرداخت قيمت کالا يا کسب اجازه از صاحبش آن را براي کودک خريداري نمايند و به وي اجازه دهند اين فرايند را مشاهده نمايد تا ياد بگيرد. اما اگر مثلاً شکلات را خورده باشد، والدين بايستي او را به مغازه بازگردانند و از وي بخواهند مسأله را با صاحب آن در ميان گذارده، عذرخواهي نموده، قيمت آن را پرداخت نمايد.


در مورد کودکان پيش دبستاني، بسيار مهم است که کالاي دزديده شده، به صاحبش بازگردانده شود. در سال هاي اول و دوم دبستان، کودکان بايد بدانند که دزدي کردن گناه است و کار نادرستي محسوب مي گردد اما بايستي به آنها کمک کنيد تا ديد دقيق تر و روشن تري نسبت به تبعات اين کار نيز به دست آورند. مثلاً اگر کودک از مدرسه، مداد رنگي دوستش را به خانه آورد و شما مطمئن بوديد که بدون کسب اجازه اين کار را کرده است، بايستي با او صحبت کنيد و به او بگوييد تصور کند يکي از دوستانش ماژيک او را بدون اطلاع و بدون اجازه اش بردارد و به خانه ببرد. در اين صورت او چه احساس بدي خواهد داشت؟ والدين بايستي او را تشويق و ترغيب نمايند که مداد رنگي دوستش را پس بدهد و از او عذرخواهي نمايد يا حتي قبل از رفتن به مدرسه به دوستش تلفن کند و عذرخواهي نمايد که اشتباهاً مداد رنگي او را با خود به همراه آورده است و قول دهد که فردا حتماً آن را پس خواهد داد.


زمانيکه يک نوجوان دست به دزدي مي زند توصيه مي شود که والدين او را در جبران اين سرقت همراهي کنند. مثلاً در صورتي که سرقت از مغازه انجام شده است، والدين حتماً به همراه فرزند خود به آنجا مراجعه نمايند و از او بخواهند مسأله را توضيح داده، عذرخواهي نمايند. ابداً از اينکه فرزندتان احساس شرمندگي کند يا ممکن است با اعتراف به دزدي و معذرت خواهي از صاحب مغازه آبرويش بريزد،ناراحت نباشيد. همين احساس شرمندگي از باز پس دادن کالاي دزديده شده، بهترين درسي است که نوجوان براي تکرار نکردن اين کار ياد مي گيرد. تنبيه بيشتر (خصوصاً تنبيه بدني) بعد از پس دادن کالاي سرقت شده، ضرورتي ندارد؛ چرا که ممکن است کودک را خشمگين کند و برعکس، احتمال وقوع مجدد دزدي را افزايش خواهد داد و يا حتي ممکن است کودک را خشمگين کند و برعکس، احتمال وقوع مجدد دزدي را افزايش خواهد داد و يا حتي ممکن است او را وادار به انجام رفتارهاي بدتري نمايد.

کودکان در هر سني بايد بدانند که دزدي فقط برداشتن کالاي ديگران نيست. بلکه هر گونه سوء استفاده از اموال ديگران نوعي دزدي محسوب مي شود. همين طور بايد بدانند که دزدي جرم است و عواقب بدي در پي دارد و حتي ممکن است منجر به زندان رفتن گردد.

گاهي کودکان از والدين خود دزدي مي کنند. در چنين مواردي بايد از او خواست مبلغ دزديده شده را بازگرداند و يا اگر آن را خرج کرده، تنبيه هايي از قبيل کار کردن در منزل يا کمک در انجام امور و خريد و... را برايش در نظر بگيرد و يادآوري کنيد که اين کارها را به ازاي مبلغي که برداشته است انجام خواهد داد.


البته بسيار مهم است که والدين اين نکته را در نظر داشته باشند که نبايد مبالغ زياد پول خود را در دسترس قرار دهند به طوري که براي کودک دسترسي به آن آسان باشد؛ چرا که اين کار خيلي از کودکان را به دزدي وسوسه مي کند. علاوه بر اين هرگز براي کودک دام نگستريد. هرگز مبالغ پول را عمداً در دسترسش قرار ندهيد تا او را هنگامي دزدي کردن «دستگير» نمائيد! اين کار بسيار به حس اعتماد بين والدين و کودک لطمه وارد مي آورد.


زمانيکه دزدي کردن تداوم مي يابد...

اگر سرقت در فرزندتان رفتار تکراري شد، بايستي از کمک حرفه اي بهره گيرد. چرا که تنبيه هاي تکراري در اين زمينه مشکلات بزرگتري ايجاد خواهند کرد. حدود يک سوم نوجواناني که چند بار دست به دزدي زده اند اقرار مي کنند که ترک اين عمل برايشان بسيار سخت و يا حتي غيرممکن است. بنابراين خيلي مهم است که به کودکان از همان سنين پايين فهماند که دزدي کردن کار بسيار اشتباهي است و ممکن است تبعات منفي بسياري را به همراه داشته باشد و در صورتيکه به اين کار ادامه دهد ممکن است تا پايان عمر مشکلاتي برايش فراهم سازد. در چنين مواردي توصيه مي شود که از کمک افراد ذي صلاح استفاده کنيد. اين افراد ذي صلاح ممکن است مشاور خانوادگي شما، روانشناس، پزشک خانواده که بتواند شما را به درمانگران و مشاورين در اين زمينه ارجاع دهد، مشاور مدرسه، روحاني محل و ساير گروههاي حمايتي باشند. علت دزدي هر چه که باشد، زمانيکه به صورت رفتاري تکرار شونده در آيد، بايستي مسأله را با درمانگران و مشاوران داراي اين تخصص در ميان گذاريد تا جهت حذف اين رفتار اقدام و تلاش نمايند.


منبع: ماهنامه ي تخصصي کودک