گفت و گوی موثر با نوجوان

سوالات مربوط به چرخه گفت و گوی موثر با نوجوان

مراحل يك گفت و گوي موثر:

براي يك گفت و گوي موثر با فرزند نوجوان تان شما نيازمند گذراندن مراحل زير هستيد:

الف- مرحله پذيرش: منظور از پذيرش، پذيرفتن فرزند با تمام ويژگي هاي جسمي، رواني و رفتاري او بدون هيچ گونه ارزشيابي، قضاوت، شرط ، نصيحت يا سرزنشي است. پذيرش مانند خاك مناسبي است كه اجازه مي دهد يك بذر كوچك به گل زيبايي كه لياقتش را داشته تبديل شود.

ب- مرحله شنيدن فعال شامل:

1- همدلي: همدلي به معناي درك احساس واقعي فرد ديگر هنگام بيان مشكلش است، به گونه اي كه گويا مشكل خود شنونده است.

2- تمركز بر جملات نوجوان: به معنای آنکه هنگام شنیدن سخنان او، به مسایل گوناگون فکر نکنیم و حتی به پاسخی که می خواهیم بدهیم نیز نیاندیشیم.

3- انعكاس: منظور از انعكاس برگرداندن قسمتي از جمله يا معناي آن و يا منظور واقعي گوينده به اوست. مثال:

الف- نيما : پرويز امروز كتابم رو پس نداد. خودش گفته بود كه امروز كتابم رو پس مي دهد.

پدر: از بد قولي پرويز عصباني هستي. ها؟

نيما: درسته، اما فكر مي كنم شايد يادش رفته باشه.

ب- حسين: نمي دانم چرا هر چه مي خوانم، ياد نمي گيرم.

پدر: منظورت اين است كه فكرت خيلي مشغول است؟

حسين: آره پدر. تا كتاب بر مي دارم فكرهاي زيادي به من هجوم مي آورند.

پدر: به نظرم به مشاوره نياز داري.

حسين: آره ، فكر مي كنم بايد پيش مشاور مدرسه مان بروم.

كدام مورد يا موارد نشان دهنده پذيرش هستند؟

1- پدري كه فرزندش را به خاطر كار ناپسندش طرد مي كند.

عدم پذيرش. زيرا نشان دهنده پذيرش مشروط است. يعني تنها در مواقعي او را مي پذيرد كه كار ناپسند انجام ندهد.

2- پدري كه فرزندش در حضور او نمي تواند از مشكلاتش سخن بگويد.

3- عدم پذيرش. زيرا يكي از نتايج پذيرش آن است كه نوجوان مي تواند احساسات و مشكلات خود را در حضور پدر مطرح نمايد.

4- پدري كه انتقاد از فرزندش را به وقت ديگري پس از بيان مشكل توسط پسر، موكول مي كند.

پذيرش. هنگامي كه نوجوان مساله اي را مطرح مي كند انتظار همدلي و تفاهم از شما دارد. انتقاد بلافاصله موجب قطع ارتباط و گفت و گوي موثر مي شود.

5-پدري كه اعتقادات خود را در گفت و گو با پسرش به طور غير مستقيم بيان مي كند.

پذيرش. نوجوان، بيان مستقيم اعتقادات ديگري را نصيحت تلقي مي نمايد و نصيحت براي او به معناي عدم پذیرش است.

6-پدري كه پسرش را تنها در مواقع درس خواندن مورد توجه قرار مي دهد.

عدم پذيرش. زيرا نشان دهنده پذيرش مشروط است.

7-پدري كه از نمرات بالاي پسرش تعريف و براي بالا بردن نمرات پايين پسر (بدون سرزنش) راه حل ارائه مي كند

پذيرش. زيرا بر خلاف انتظار نوجوان، شما از نمرات پايين او انتقاد نكرده ايد و اين باعث اثربخشي بيشتر راه حل هاي شما مي شود.

8-پدري كه دوستان پسرش را نمي پسندد.

بستگي به رفتار پدر دارد. اگر پدر نارضايتي خود را به شكلي تحقير آميز، همراه با سرزنش و نصيحت بيان كند نشان دهنده عدم پذيرش اوست. اما هر پدري حق دارد كه برخي رفتارهاي فرزندش را نپسندد و اين دليل بر عدم پذیرش خود او نیست.

9-پدري كه به احساس پسرش هنگام بيان مشكلاتش فكر مي كند و نه به راه حل و يا پيشنهادهاي خود.

اين كار نوعي همدلي است و نشان دهنده پذيرش فرد است. اولين چيزي كه هنگام بيان مشكل از مخاطب انتظار مي رود، درك احساس واقعي فرد است و نه بيان راه حل.

همدلي به معناي درك احساس واقعي فرد ديگر هنگام بيان مشكلش است، به گونه اي كه گويا مشكل خود شنونده است.



10-پدري كه هر روز يا اكثر روزها دليلي براي نصيحت كردن پسر دارد.

عدم پذيرش. زيرا آخرين چيزي كه يك نوجوان بدان احساس نياز مي كند، نصيحت است. نصيحت مداوم ، سبب القاي حس عدم پذيرش در نوجوان مي شود.

11-پدري كه از وضعيت ظاهري پسرش ناخشنود است.

معلوم نيست. همان گونه كه در مثالها ذكر شد، بستگي به رفتار بعدي پدر دارد.

به عنوان مثال، اگر پدر نارضایتی خود را به طور مستقیم و با لحن صدا و علایم چهره ای منتقدانه و خشمگین یا تحقیر آمیز و در حضور جمع بیان کند، نشانه عدم پذیرش و در صورتی که علی رغم ابراز ناخشنودی خود به فرزند در خلوت، تصمیم را به عهده خود او بگذارد و بتواند خود را متقاعد کند که چه به صورت آشکار و چه ناآشکار به تصمیم پسرش احترام بگذارد، نشانه پذیرش است. این پدر می تواند اطمینان داشته باشد که پسر نیز به این مساله پی برده است.

12-پدري كه از دوست پسرش براي اصلاح رفتار ناپسند فرزندش ياري مي طلبد.

معلوم نيست. بستگي به رفتار بعدي پدر دارد. اما معمولا نوجوانان به اين اقدام پدر پي مي برند و اين ، سبب حس عدم پذيرش در آنان مي شود.

شنيدن فعال را در موقعيت هاي زير تمرين كنيد. (سعی کنید ابتدا بدون در نظر گرفتن پاسخ ما، به بهترین کاری که می توانید انجام دهید فکر کنید و سپس به پاسخ مراجعه نمایید.)

1- فرزندتان دارد با هيجان درباره پيروزي تيم مورد علاقه اش حرف مي زند.

پاسخ :

- ابتدا سعي كنيد احساس واقعي او را از اين موفقيت تيمش درك كنيد.

- فقط به او گوش دهيد. مثلا مي توانيد به او بگوييد : بگذار تا تلويزيون را خاموش كنم تا حواسم را پرت نكند. مي خواهم ببينم تيم تو چكار كرده!

- برخي جملاتش را انعكاس دهيد. مثلا هنگامي كه از هماهنگي تيمش سخن مي گويد بگوييد: عجب! حتما خيلي تمرين كرده بودند.



2- فرزندتان با ناراحتي كتاب رياضي اش را بر مي دارد و به شما مي گويد ‹ نمي دانم چرا رياضي توي كله ام نمي رود؟ ›

پاسخ:

- ابتدا سعي كنيد به ياد بياوريد وقتي را كه برخي مطالب رياضي را نمي فهميديد و هر چه تلاش مي كرديد فايده اي نداشت. در غير اين صورت، سعي كنيد زماني را به ياد بياوريد كه كاري را نمي توانستيد درست انجام دهيد و اعصابتان خورد مي شد.

- عوامل مزاحم محيط را كم كنيد و تنها به گفته هاي او توجه كنيد.

- از ارائه راه حل بپرهيزيد. تنها او را تشويق به حرف زدن درباره علل احتمالي مشكلش نماييد.

- انعكاس دهيد. به طور مثال، هنگامي كه مي گويد: هر چه مي خوانم نمي فهمم! بگوييد: فكر مي كنم منظورت اين است كه برخي مطالب پيش نياز را ياد نگرفته اي. درست است؟

3- پسر: اين زهرا (خواهرش) اعصاب مرا خورد مي كند!

پاسخ:

- ابتدا احساس او را درك كنيد.

- تنها به او توجه كنيد و كارهاي ديگرتان متوقف نماييد.

- انعكاس دهيد. مثلا بگوييد: حتما خيلي از او عصباني هستي!

يا : حتما زهرا خيلي تو را اذيت كرده!



4- پسر: چرا مامان اين قدر به من گير مي دهد؟

پاسخ:

- ابتدا احساس او را از نظارت زياد مادر درك كنيد.

- تنها به او توجه كنيد و كارهاي ديگرتان متوقف نماييد.

- انعكاس دهيد. مثلا بگوييد: حتما از روش نظارت مامان به كارهايت ناراحتي!

يا : شايد مامان كمي داره زياده روي مي كنه!

5-پسر: ديروز با مجيد رفتيم پارك سر كوچه، يك آقايي اومد نشست روي يك نيمكت خيس. كلي خنديديم.

پاسخ:

- ابتدا احساس او را درك كنيد. لبخند بزنيد يا همراه او بخنديد.

- به كار ديگري فكر نكنيد. با او باشيد. حالت چهره تان را علاقه مند نشان دهيد.

- دست از نصيحت برداريد. در موقعيت ديگري مي توانيد به او تذكر اخلاقي لازم را بدهيد.

- انعكاس دهيد. مثلا بگوييد: واقعا كنترل خنده در اين موقعيت كار بسيار سختي است!



6- پسر: بابا! نمي دوني اين گيم نت چه حالي مي ده! (توضیح: گيم نت جايي است كه تعدادي رايانه متصل به اينترنت در آن وجود دارد و افراد مي توانند به طور همزمان با كسان ديگري در هر جاي دنيا بازي هاي رايانه اي انجام دهند.)



پاسخ:

- گيم نت براي اين پسر هيجان آور است. احساس او را درك كنيد.

- با علاقه به او گوش كنيد. علاقه را مي توان با گرد كردن چشمها، بالاكشيدن ابروها و ... نشان داد.

- انعكاس دهيد. به طور مثال بگوييد: بايد يك روز اونجا رو ببينم.

يا: از اين كه مي ري گيم نت خوشحالي. نه؟

سوالات مربوط به نظارت غیر مستقیم

منظور از نظارت غير مستقيم ، كنترل نوجوان بدون استفاده از جملات امر و نهي مستقيم، دخالت مستقيم در كارهاي او و برخورد فيزيكي با وي است.

برنامه نظارت غير مستقيم براي نوجوان، جذاب و براي والدين آسان است. براي نظارت غير مستقيم گاهي اوقات لازم است يك قرارداد با پسرتان امضاء كنيد. قراردادهايتان را بر روي كاغذ در حضور مادر و ساير اعضاء خانواده بنويسيد و امضاء كنيد. براي نقض قرارداد از هر طرف، جريمه اي در نظر بگيريد. اول از همه ، خودتان قرارداد را جدي بگيريد و سپس از پسرتان نيز بخواهيد آن را جدي بگيرد.

چگونه مي توان بر روابط بيرون از خانه پسر نظارت كرد؟

توجه به نكات زير ضروري است:

1- هيچ كس به ويژه نوجوان دوست ندارد كسي او را كنترل كند.

2- تقريبا همه والدين مي خواهند از روابط بيرون از خانه فرزندشان آگاهي يابند.

3- وقتي نوجوان احساس نزديكي به پدر كند، راحت تر درباره مسائل بيرون از خانه خود سخن خواهد گفت.

4- هر گونه تلاش مستقيم براي سردرآوردن از مسائل بيرون نوجوان، سبب دور شدن نوجوان از والدين مي گردد.

5- هر گونه تغيير در بيرون از خانه ، سبب تغيير آشكار در رفتار داخل خانه مي شود.

6- گذراندن چرخه هاي آموزشي قبل ضروري است.

7- هرگز به طور مستقيم درباره اخلاق و رفتار دوستانش سوال نكنيد. چون اطلاعات زيادي دريافت نخواهيد كرد.

8- سعي كنيد چرخه نزديك شدن به نوجوان را كامل كنيد.

9- يك گردش دست جمعي با دوستانش ترتيب دهيد تا با آنها بيشتر آشنا شويد.

10- اگر احتمال دوست جنس مخالف مي دهيد، هرگز درباره آن با نوجوان صحبت نكنيد و اجازه دهيد خودش در صورت تمايل در اين باره صحبت كند.

11- با مشاور مدرسه در تماس باشيد. گاهي اوقات مشاورين اطلاعات دقيق تري درباره فرزندتان به شما ارائه مي دهند.

12- فرزند شما نيز همچون شما حق دارد روابط خارج از منزل داشته باشد.

چگونه بر ميزان استفاده از رايانه نظارت كنيم؟

1- اول مشخص كنيد كه چرا مي خواهيد كمتر پاي رايانه بنشيند.

2- اگر نگران افت درسي او هستيد، به مثال مربوط به درس مراجعه كنيد.

3- در هر صورت ، مي توانيد يك قرار داد با او امضاء كنيد كه در آن ساعات مشخصي او حق دارد از رايانه استفاده كند.

4- توجه كنيد كه در هر حال، هر خانه اي مقررات خاص خود را دارد، هم والدين و هم فرزندان بايد اين مقررات را بپذيرند.

5- در صورت عدم رعايت قرارداد از طرف هر كدام از شما، جريمه اي در نظر بگيريد.

6- مادر نبايد دخالت مستقيم در قرارداد شما با پسرتان داشته باشد. اين هم براي مادر و هم براي پسر، بهتر است.

7- مادر به عنوان ناظر اجراي قرارداد بر كار شما و پسرتان نظارت مي كند.

چگونه بر كيفيت تغذيه و بهداشت فرزندمان نظارت كنيم؟

به نكات زير توجه كنيد:

1- لازم نيست والدين بر همه كارهاي نوجوان نظارت داشته باشند.

2- نظارت امور شخصي مانند بهداشت و تغذيه را به عهده خود نوجوان بگذاريد.

3- مي توانيد اطلاعات پزشكي و بهداشتي صحيح از منابع معتبر در اختيار او بگذاريد تا خود ، در اين باره تصميم بگيرد.

4- با يك متخصص تغذيه مشورت كنيد و در صورت لزوم از مواد غذايي يا دارويي اشتهاء آور (با آگاهي از بي ضرر بودن آنها) استفاده كنيد.

چگونه بر نحوه درس خواندن فرزندمان نظارت كنيم؟

توجه كنيد:

1- اگر فرزند شما با اين طرز درس خواندن، نتيجه كافي مي گيرد اجازه دهيد به كارش ادامه دهد.

2- نحوه درس خواندن، بستگي به عادات مطالعه دارد و تغيير آن نياز به تخصص و زمان كافي دارد.

3- با مشاور تحصيلي فرزندتان در مدرسه مشورت كنيد.

4- با فرزندتان در اين باره گفت و گو كنيد ( به چرخه آموزشي گفت و گوي موثر مراجعه نماييد) و اگر او هم متوجه اشتباه بودن روش مطالعه اش شد، با هم به يافتن راه حل بپردازيد.

5- تصميم نهايي را به عهده خود نوجوان بگذاريد.

منبع مقاله :
دکتر علی پژوهنده( روانشناس)
http://pajoohandeh.blogfa.com/