-
ساعت‌ها روي بالش
«بچه من تا سرش رو ميذاره رو بالش مي‌خوابه. آنقدر زياد مي‌خوابه كه به زور بيدارش مي كنم!» جملاتي مانند اين را زياد از مادرها مي‌شنويم.
اما نمونه‌هايي از اين دست هم كم شنيده نمي‌شوند: «وروجك من اصلا خواب نداره. شب‌ها كم مي‌خوابه، روزها هم نمي‌خوابه تا ما يك نفس راحت بكشيم!»
خواب بچه‌ها يكي از مهم‌ترين دغدغه‌هاي فكري پدر و مادر به حساب مي‌آيد و مي‌تواند انواع و اقسام مختلفي داشته باشد. مقدار خواب بچه در طول شبانه روز يكي از مهم‌ترين اين مشكلات است. مقايسه خواب كودك با ديگر بچه‌ها معمولا از نكاتي است كه منجر به نگراني والدين مي‌شود.
اخيرا دانشمندان سوئيسي به اين نگراني والدين پاسخ داده‌اند. آنها با تحقيق روي 305 كودك يك تا 10 ساله متوجه شدند كودكان از نظر ميزان خواب شبانه با يكديگر تفاوت قابل توجهي دارند و اگر كودكي كم خواب يا پر‌خواب باشد، در سراسر دوران كودكي به همان صورت باقي مي‌ماند. نكته جالب‌تر اين تحقيق آن است كه مشخص شده بعد از 10 سالگي نيز عادت خواب در اكثر بچه‌ها ثابت باقي مي‌ماند.
به اين ترتيب ساختار بيولوژيك (زيستي) هر كودك در تعيين مقدار خواب مورد نياز كودكان نقش مهمي ايفا مي‌كند و ميزان خواب طبيعي در كودكان متفاوت است.
ديدن عقربه ساعت بر روي ساعت 9 براي بسياري از والدين مصادف است با فرستادن بچه به رختخواب. اما در اين ميان يك مشكل كوچك وجود دارد: نياز هر بچه به خواب با ديگري متفاوت است و وقتي والدين ساعت مشخصي را براي خواب بچه‌ها در نظر مي‌گيرند، مشكلات هم آغاز مي‌شوند.
مثلا اگر كودك كم خوابي را شب‌ها زود به رختخواب بفرستيم، به سختي به خواب مي‌رود و يا نيمه‌شب بيدار مي‌شود. براي جلوگيري از چنين مشكلاتي توصيه مي‌شود ميزان نياز كودكتان به خواب را ارزيابي كنيد و با اجتناب از انتظارات بيهوده از كودك به جنگ و جدال در خانه پايان دهيد.
اما از كجا بدانيم كه ميزان خواب كودك كافي است؟ روش سعي و خطا در اين زمينه به شما كمك مي‌كند: اگر كودك صبح بدون مشكل بيدار شد و در طول روز خواب آلوده نبود معلوم مي‌شود كه شب خواب كافي داشته است، در غير اين صورت لازم است كه ميزان خواب كودك افزايش يابد.
در هر حال با توجه به تفاوت مقدار خواب هر كودك، بعد از مدتي حساب آن دست پدر و مادر مي‌آيد اما در اين زمينه هم محققان، والدين را تنها نگذاشته‌اند و با تخمين مقدار خواب بچه‌ها در سنين مختلف والدين را در اين زمينه ياري داده‌اند.
يك تا 4 هفتگي
نوزادان معمولا بين 15 تا 18 ساعت در شبانه روز مي‌خوابند اما دوره خواب آنها كوتاه و حدود 2 تا 4 ساعت است. كودكان نارس معمولا بيشتر مي‌خوابند و بچه‌هاي مبتلا به كوليك، خواب كمتري دارند. با توجه به اينكه نوزادان هنوز ساعت بيولوژيك دروني يا ريتم سيركادين ندارند الگوي خواب آنها به چرخه روز و شب ارتباط ندارد.
در حقيقت نياز آنها به خواب اصلا قابل پيش‌بيني نيست و در اين مورد كاري از كسي ساخته نيست. والدين مجبورند در اين دوران با جريان خواب كودك پيش بروند.به عبارتي والدين بايد با ساعت كودك تنظيم شوند چون خواب كودك در اين دوران اصلا قابل تنظيم نيست.
5 تا 8 هفتگي
در اين دوران كه خنده كودك هم شروع مي‌شود الگوي خواب منظم‌تر شده و طولاني‌ترين دوره خواب به حدود 4 تا 6 ساعت مي‌رسد كه بيشتر در بعد از ظهر‌هاست. در اين دوران طولاني‌ترين زماني كه كودك مي‌تواند بيدار بماند 2ساعت است و بعد بايد چرت بزند.
لطفا به اين نياز كودك احترام بگذاريد چون اگر بچه را زياده از حد بيدار نگهداريم تا خسته‌تر شود و راحت‌تر به خواب رود، نتيجه عكس مي‌گيريم. در اين صورت كودك براي خواب مقاومت مي‌كند و ترشح هورمونهاي خاصي موجب بيداري شبانه كودك مي‌شود.
3 تا 4 ماهگي
در اين دوران سه چهارم خواب كودك شبهاست و روزها با 3 بار چرت زدن سپري مي‌شود. در اين دوران چرخه روز و شب كودك به تدريج پايدار‌تر از قبل مي‌شود اما هنوز خواب كودك بي‌نظم است و نمي‌توان برايش برنامه خواب در نظر گرفت چون سيستم زيستي كودك همچنان حرف اول را مي‌زند. توجه كنيد كه در اين زمان كودك اجتماعي‌تر شده و تمايل بيشتري به بازي دارد. به اين دليل در مقابل چرت يا خواب شبانه مقاومت مي‌كند.
4 تا 8 ماهگي
در اين دوران است كه بايد الگوي خواب سالم را در كودك بوجود بياوريد. از آنجايي كه الگوي خواب كودك به بزرگسالان شباهت بيشتري پيدا مي‌كند، حواستان باشد كه به نيازهاي خواب كودكتان حساس باشيد و سبك زندگي و برنامه خودتان را با او هماهنگ كنيد. اگر تا دير وقت بيداريد و او را هم بيدار نگه مي‌داريد الگوي خواب نا سالم را در او ايجاد كرده و كم‌خوابي را برايش نهادينه مي‌كنيد كه درست به اندازه سوء تغذيه براي كودك مضر است.
براي جلوگيري از مشكلات بعدي توصيه مي‌شود در اين دوران براي كودك الگوي خواب منظمي در نظر بگيريد و به آن پايبند باشيد. بچه‌ها ممكن است در اين سن صبح ها زود بيدار شوند (حدود 5 تا 6 صبح ) و دوباره بخوابند.
كودكان 6 ماهه حدود 2 تا 3 چرت روزانه دارند كه معمولا اولين چرت آنها حدود 9 صبح است و يك ساعت طول مي كشد. چرت بعدي معمولا ساعت 12 ظهر است و يك تا دو ساعت طول مي‌كشد. چرت عصر‌گاهي بين 3 تا 5 بعد‌از‌ظهر متغير است و مدت زمان متفاوتي دارد. محققان توصيه مي‌كنند هيچ‌گاه نگذاريد كودك بعد از 3 بعد‌از‌ظهر بخوابد، در عوض شب او را زودتر بخوابانيد.
9 تا 12 ماهگي
كودك شب ها 10 تا 12 ساعت مي‌خوابد، 2 بار در روز چرت مي‌زند و ديگر به شير خوردن شبانگاهي نياز چنداني ندارد .با توجه به اينكه در اين سن سومين چرت روزانه حذف مي‌شود ممكن است كودك شب‌ها زودتر بخوابد. البته اين مساله بسته به كودك فرق مي كند. جالب آن است كه در اين سن اگر فقط 20 دقيقه در مقدار خواب كودك تغيير اتفاق بيفتد بر روي رفتار او اثر زيادي دارد.
در اين دوران اگر سعي كنيد كودك را شب‌ها خيلي زود بخوابانيد، كودك بيدار ماند ه و ديرتر به‌خواب مي‌رود ضمن اينكه هنگام خوابيدن بد‌قلقي مي‌كند و سر و صداي زيادي راه مي‌اندازد. در مقابل اگر او را زياده از حد بيدار نگه داريد و شب دير بخوابانيد نه تنها بيدار شدن شبانه او را كاهش نداده‌ايد، بلكه باعث افزايش اين مشكل و ديگر اختلالات خواب در كودك مي‌شويد.
بنابر‌اين هرگز به بهانه يك خواب كامل شبانه، چرت بچه را از برنامه‌اش حذف نكنيد چون اين عمل باعث خستگي مي‌شود و كودك شب سخت‌تر به خواب مي‌رود و تا صبح چند بار بيدار مي‌شود.
1 تا 3 سالگي
وقتي كودك به سن 18 تا 21 ماهگي مي‌رسد معمولا چرت صبحگاهي او حذف مي‌شود و فقط يك بار در روز آن هم براي 5/1 تا 2 ساعت چرت مي‌زند. اين تغيير، گاهي باعث درد‌سر مي‌شود چون براي بعضي كودكان يك بار چرت زدن كافي نيست و 2 بار چرت زدن هم زياد است.
اگر چنين كودكي داريد، شب او را كمي زودتر بخوابانيد تا استراحت كافي داشته باشد و از خير چرت صبحگاهي او بگذريد. اكثر بجه‌هاي 21 تا 36 ماهه فقط به يك بار چرت روزانه احتياج دارند كه بين يك تا 5/3 ساعت متغير است. اين كودكان معمولا بين 7تا 9 شب مي‌خوابند و بين 6 تا 8 صبح بيدار مي‌شوند. براي كودكاني به اين سن بهتر است ساعت خواب شبانه و چرت آنها منظم باشد اما خيلي هم در اين موارد سخت‌گيري نكنيد چون نتيجه عكس مي‌دهد.
3 تا 6 سالگي
معمولا بچه‌ها در اين دوران 9 شب به بستر مي‌روند و حدود 6 تا 8 صبح بيدار مي‌شوند. اكثر بچه‌ها در سن سه سالگي هنوز چرت روزانه دارند ولي تا سن پنج سالگي اين چرت كوتاه تر و يا حذف مي‌شود.
در اين دوران هم توجه به نياز خواب كودك از واجبات است. مهد‌كودك يا كلاس‌هاي ورزشي يا ساير مسائل گاهي باعث حذف چرت عصر‌گاهي مي‌شود. در اين صورت بايد برنامه خواب شبانه بچه را تغيير دهيد ( مثلا او را زودتر بخوابانيد) و هيچ وقت به اصرار چرت روزانه او را حذف نكنيد.يادتان باشد خواب بر روي خلق و خوي كودك اثر مي‌گذارد. كم‌خوابي باعث بروز مشكلات رفتاري مثل حالت تهاجمي، تدافعي، عدم پذيرش شرايط، رفتار متضاد و مخالف و گاهي بيش‌فعالي مي‌شود.
7 تا 12 سالگي
در اين سنين با توجه به فعاليتهاي اجتماعي مدرسه و غيره زمان خواب شبانه ديرتر مي‌شود و به حدود ساعت 8 تا 10 شب مي‌رسد. مقدار خواب هم بين 9 تا 12 ساعت در شبانه روز متغير است. توجه كنيد در اين سنين هنوز ميزان خواب كافي براي كودك اهميت ويژه‌اي دارد و كم‌خوابي باعث خواب آلودگي روزانه كودك مي‌شود و ضعف درسي به همراه دارد.
