-
عشق و عاشقی در حیوانات
عشق و عاشقی در حیوانات
● انسان اینجا هم نه تنها است و نه بهترین
عشق با احتساب تنوع شگفت انگیز اشکال و تفاوت های ریز و درشت اش احتمالاً پیچیده ترین تمامی عواطف و هیجانات است. در دورنمایی که در آن علم و فن شاعری به هم می رسند می توان عشق والدینی، عشق فرزندی، عشق شهوانی، عشق رمانتیک، دوستی، وفاداری، دلبستگی، ازخودگذشتگی، وفای به عهد، دلسوزی و بسیاری از نظایر آنها را یافت.
عشق و عاشقی در حیوانات
مقالات اطلاعات عمومی و گوناگون - عشق و عاشقی در حیوانات شواهد چشمگیری وجود دارد که نشان می دهند بسیاری از جانوران غیرانسانی قادر به درک احساساتی هستند که تمام اشکال عشق را می توان با آنها تجربه کرد. در واقع چنین به نظر می رسد که برخی از جانوران حتی بیش از ما درباره عشق می دانند و شگفت آنکه این عاشق پیشه ترین موجودات الزاماً از خویشاوندان نزدیک ما نیستند. مثلاً روابط عاشقانه درازمدت را در نظر بگیرید. بیش از ۹۰ درصد گونه های پرندگان تک همسرند و در بسیاری از آنها جفت ها تا پایان عمر با هم می مانند. در برخی گونه ها پیوند بسیار محکمی با یکدیگر دارند که با بالا بردن توان تولیدمثلی، بقای گونه را در پی دارد. پستانداران اما کمتر تک همسرند و وقتی پای وفاداری به میان می آید، نخستی های غیرانسانی در مقایسه با سایرین موجوداتی بی عاطفه و سنگدل به نظر می رسند.
مثلاً شمپانزه های نر وقت چندانی را صرف عشق بازی، جفت گیری یا ماندن با ماده ای نمی کنند که بر گردن فرزندانش حق پدری دارند. اگر آمار طلاق را گواه بگیریم (در حدود نیمی از ازدواج ها در ایالات متحده به جدایی ختم می شود) به سختی می توانیم خودمان را نمونه هایی از پایداری در عشق بدانیم. شاید اینها همه بدین خاطر است که به قدر کافی برای شناخت همدیگر وقت نمی گذاریم. یا شاید هم به این خاطر که راه عشق خیلی وقت ها برایمان سهل الوصول و هموار است. اما برای جانوران اوضاع جور دیگری است. در بسیاری از گونه ها عشق رمانتیک به تدریج و آرام آرام بین عاشق و معشوق بالقوه پدید می آید. نرها و ماده ها آیین های خاص جفت گیری را به جای می آورند که نیاز به صرف وقت و انرژی بسیار دارد و معمولاً آنها را در معرض خطر قرار می دهد. گویی لازم است یک یا هر دو نفرشان پیش از آنکه کارشان به زفاف برسد، شایستگی خود را به اثبات برسانند.
برخی از جانوران استاد تمام عیار عشق و عاشقی اند. در گونه های تک همسر که در آن یک نر و ماده هر سال با هم یادآوری می کنند، معاشقه طولانی است و باید پیمان ها از نو بسته شوند. مثلاً در کایوت ها و گرگ ها، ماده و نری که قبلاً با هم جفت بودند ممکن است در فصل جفت گیری بعدی با هم مثل غریبه ها رفتار کنند. آنها پیش از آنکه یک بار دیگر با هم جفت شوند و دست رد بر سینه خواستگاران دیگر بکوبند، دور جدیدی از معاشقه و دوستی را پیش روی دارند. وقتی بچه هایشان به دنیا می آیند در کنار هم می مانند و یک خانواده واقعی را تشکیل می دهند تا اینکه موعد تولیدمثل بعدی برسد. عشق رمانتیک با تمام غنا و عمقی که در تک تک افراد هرگونه ای القا می کند در طبیعت به شدت هدفمند است: تداوم نسل ها. شاید به همین خاطر است که عشق والدینی معمولاً حتی قوی تر از شور و عشق به تنوع جنسی است.
بسیاری از جانوران (انسان و سایر حیوانات) زندگی شان را با کمال میل وقف مراقبت از کودکانشان می کنند. به سختی می توان موجودی را خشمگین تر و وحشی تر از فیل مادری تصور کرد که کودکش در خطر قرار گرفته است. همچنین دشوار بتوان چیزی را دلپذیرتر و مهر آمیزتر از مراقبتی دانست که بسیاری از حیوانات دست و دلبازانه نصیب فرزندانشان می کنند. برای درک عمق عشق والدینی تنها کافی است به تماشای گوریل مادری بنشینیم که بی وقفه کودکش را تیمار می کند و در آغوش می گیرد، یا گربه ای که بچه های تازه متولد شده اش را می لیسد یا نهنگ هایی که با شور و شوق فراوان زادگانشان را همراهی می کنند و در برابر شکارچیان می پایند.
آرواره های تمساح که قادر است گوزن یا انسانی را تنها با یک گاز خردکننده از پا درآورد، خوشایندترین گهواره ای است که بچه تمساح های تازه سر از تخم درآورده را در امن و آسایش از میان آب عبور می دهد. جانوران مادر و در برخی گونه ها پدر، برادر و خواهر بزرگتر، عمه، عمو، خاله، دایی و حتی خویشاوندان دورتر به بچه ها غذا می دهند، اگر گم شده باشند آنها را پیدا می کنند و برمی گردانند و با شکیبایی مهارت هایی را که برای بقا نیاز دارند به آنها یاد می دهند. عشق و سرسپردگی آنها مخلصانه و خلل ناپذیر است. حتی اگر عشق در تمامی اشکالش در بسیاری از گونه ها به وضوح قابل مشاهده نباشد باز هم تازه ترین یافته های علمی بر وجودش صحنه می گذارد. ماشین ذهنی عشق در انسان شامل آناتومی مغز و سیستم های عصبی شیمیایی که به ما این امکان را می دهد که عشق را احساس کنیم عیناً یا مشابه همان ابزاری است که در تعداد بی شماری از سایر موجودات نیز وجود دارد. این نتیجه گیری گریزناپذیر به نظر می رسد: اگر ما می توانیم اعجاز چندگانه، گیج کننده، شادی آفرین، دل شکن، روح انگیز و زیروروکننده عشق را داشته باشیم چرا دیگران نتوانند.
مارک بکاف
مقالات اطلاعات عمومی و گوناگون - روزنامه شرق
عشق و عاشقی در حیوانات - آکاایران - مقالات اطلاعات عمومی و گوناگون
