حیوان علیه انسان؟

یک سر گِرد با پرهای سبزرنگ، روی بدن نحیف و لرزانی که هیچ پری ندارد؛ تنها دو پر کوتاه از زیر پوست صورتی‌رنگ انتهای بدنش، جایی که قبلاً دُم بوده، بیرون زده است. این موجود عجیب یک طوطی است که در سالن انتظار کلینیک دامپزشکی در قفس طلایی رنگش نشسته. یک طوطی که زمانی قبراق و سر حال بوده و با شیرین‌زبانی‌هایش دل صاحبش را آب می‌کرده. صاحبش مرد جوانی است که با قیافه ماتم‌زده، قفس طوطی را جلویش گذاشته و به پرنده‌ خیره شده است. می‌گوید از 4 ماه پیش شروع کرده به کندن پرهایش؛ درست از همان موقعی که صاحبش به سفر رفته و سه چهار هفته‌ای طوطی را به یکی از دوستانش سپرده است. طوطی، اول فقط پرهای سینه‌اش را می‌کنده ولی مدتی بعد، تمام بدنش را لخت کرده است. دکتر گفته است که به خاطر کمبود توجه و دوری از صاحبش دچار افسردگی شده و به این روز افتاده است اما از آن موقع هر چه‌قدر به طوطی توجه و محبت کرده، فایده نداشته و او همچنان روزها کنج قفس کز می‌کند و شب‌ها که همه می‌خوابند، پرهای تازه روییده‌اش را می‌کند. صاحب طوطی آه می‌کشد و می‌گوید: «نزدیک 40 تا کلمه بلد بود، حالا خیلی کم حرف می‌زند. شاید توی این مدت 10 تا کلمه هم به زحمت گفته باشد. وقتی سالم بود آن‌قدر ورجه وورجه می‌کرد که نگو! تا حالا چند بار تمام کلیدهای کیبورد کامپیوترم را بیرون کشیده! هر چه دم دستش بود می‌جوید اما حالا ... می‌بینید که ...» و انگشتش را داخل قفس می‌کند تا طوطی را به تحرک وادار کند اما پرنده با بی‌خیالی رویش را برمی‌گرداند

حیوان داریم تا حیوان

آقای دامپزشک توی مطبش مشغول واکسن زدن به یک سنجاب است. سنجاب در میان دست‌های دستکش‌پوش او به سختی تقلا می‌کند. چشم‌های ریز و سیاهش مضطربند. دارد نفس‌نفس می‌زند اما همین که صاحبش شروع می‌کند به نوازش سر کوچکش، توی دست‌های دکتر آرام می‌گیرد و با حواس جمع می‌گذارد بهش واکسن بزنند. بعد بی‌حال از ترس و درد، گوشه سبد جا خوش می‌کند و همراه صاحبش بیرون می‌رود. دکتر بابک طبری، دامپزشک و جراح حیوانات می‌گوید: «این‌گونه حیوانات، وحشی‌اند و خیلی دیر اهلی می‌شوند و به انسان خو می‌گیرند. ولی خب، خیلی‌ها به حیوانات وحشی علاقه دارند. مثلاً میمون که نگه داشتنش خیلی زحمت دارد، حیوان شیطان و خرابکاری است و اگر در خانه باشد هیچ ظرف و اثاث سالمی‌ باقی نمی‌گذارد. همین‌طور سگ که اگر در حیاط خانه‌های بزرگ و برای نگهبانی نگهداری ‌شود معمولاً مشکلی پیش نمی‌آید اما نگه داشتنش در خانه‌های کوچک یا آپارتمان‌ها می‌تواند دردسرساز باشد. این حیوان بسیار پرسروصداست و آرامش همسایه‌ها را سلب می‌کند.» او توصیه می‌کند که حیوانات کوچک را انتخاب کنیم؛ به ویژه آن‌هایی که با انسان سازگاری بیشتری دارند، مثل اکثر پرنده‌ها که چون در قفس هستند آزار و اذیتی ندارند و حجم محدود و مشخصی را هم اشغال می‌کنند. ماهی‌های آکواریومی‌ هم حیوانات مناسبی برای آپارتمان‌های کوچک‌اند. دکتر طبری با اشاره به علاقه بعضی‌ها برای نگهداری از حیوانات غیر متداول می‌گوید: «در سال‌های اخیر، نگه داشتن حیواناتی که خانگی نیستند زیاد شده است. حتی جانورانی مثل عقرب و مار هم طرفدار پیدا کرده‌اند اما ایراد این کار، علاوه بر مشکل بودن نگهداری از این جانوران، این است که چنین جانورانی با انسان همزیستی مسالمت‌آمیز ندارند. مراقبت‌های بهداشتی از این جانوران هم مشکل‌تر است. وقتی ما حیوانی را برای نگهداری انتخاب می‌کنیم که به عنوان حیوان خانگی شناخته‌ شده، این حُسن را دارد که غذای مناسبش در دسترس است، دامپزشکان با این حیوانات آشنایی کامل دارند و واکسن‌ها و داروهایش هم در بازار موجود است؛ در نتیجه همه چیز کاملاً تحت کنترل قرار دارد. اما در مورد نگهداری جانوران غیر معمول در خانه، شرایط کاملاً تحت کنترل نیست و ممکن است مشکلاتی پیش بیاید. ضمن این‌که بهتر است در انتخاب حیوان خانگی، شرایط فرهنگی جامعه هم در نظر گرفته شود.»

حیوان از آدم ارث می‌برد؟

حیوانات خانگی عروسک نیستند. آن‌ها با وجود این‌که مایه سرگرمی‌ و تفریح ما می‌شوند، اسباب‌بازی‌های جاندار ما نیستند. آن‌ها موجودات زنده‌ای هستند با نیازهای فراوان. باید مثل بچه، تر و خشکشان کرد و مراقب سلامت روح و جسمشان بود. آن‌‌ها به دوا و دکتر، غذای مناسب، بازی و نظافت احتیاج دارند و زحمت تمام این کارها هم به گردن صاحبشان است. بعضی‌ها بر اثر یک تمایل آنی و زودگذر، اقدام به نگهداری از حیوانات خانگی می‌کنند و خیلی زود پشیمان می‌شوند. نقطه مقابل این افراد، گروهی هستند که حیوان خانگی‌شان همه فکر و ذکرشان است. کسانی که برای حیواناتشان خرج‌های آن‌چنانی می‌کنند و دوستی با آن‌ها را به رابطه با انسان‌های اطرافشان ترجیح می‌دهند. این روزها تعداد زیادی از مردم اروپا نام حیوان خانگی‌شان را به عنوان وارث در وصیت‌نامه‌شان ذکر می‌کنند و طی مراسم خاصی دارایی‌شان را به حیوان مورد علاقه‌شان منتقل می‌کنند. در آمریکا بیش از 100 میلیون سگ شناسنامه‌دار وجود دارد. در آلمان هم بیمه شخص ثالث برای سگ‌ها اجباری شده. گرچه همین حالا هم 70 درصد سگ‌های آلمانی تحت پوشش بیمه هستند که مبلغ این بیمه، 80 تا 100 یورو در سال است. و جالب‌تر از همه این‌که جراحی‌های زیبایی بین حیوانات خانگی رایج شده است. در حالی که هر سال میلیون‌ها نفر از فقر و محرومیت‌های بهداشتی می‌میرند، گروهی از مردم، حیوانات محبوبشان را برای انجام جراحی‌های زیبایی مثل رفع چین و چروک دور چشم و برطرف کردن چربی و چاقی بدن به کلینیک‌های جراحی می‌برند. البته این کار فقط مختص اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها نیست. در همین ایران خودمان هم جراحی‌های زیبایی حیوانات متداول و پرطرفدار است. دکتر طبری یکی از جراحانی است که گوش و دم حیوانات را کوچک می‌کند. هزینه این عمل‌ها تا 100 هزار تومان و گاهی بیشتر هم می‌رسد. حیوانات خانگی نیاز به مراجعه فصلی یا 6 ماه یک بار به دامپزشک دارند. در مدفوع بسیاری از این حیوانات انگل‌هایی وجود دارد که با تجویز داروهای مناسب از بین می‌روند. همچنین تعدادی از حیوانات خانگی مثل سگ و گربه نیاز به واکسیناسیون منظم دارند تا نسبت به بیماری‌هایی مثل‌ هاری ایمن شوند. دکتر طبری معتقد است که اگر این مراقبت‌ها با دقت انجام شود میزان مشکلات بهداشتی حیوانات خانگی به حداقل می‌رسد. او توصیه می‌کند اگر هنوز حیوان خانگی نخریده‌اید ولی قصد این کار را دارید، همه جوانب کار را در نظر بگیرید: ابتدا با اعضای خانواده‌تان مشورت کنید تا مطمئن شوید آن‌ها هم پذیرای حیوان مورد نظرتان هستند. در مرحله بعد به فکر همسایه‌هایتان باشید چون اگر حیوان پرسروصدایی مثل طوطی یا مرغ مینا انتخاب کنید ممکن است اعتراض همسایه‌ها را به دنبال داشته باشد. از سوی دیگر، داشتن حیوان در خانه، محدودیت‌هایی را برای صاحب آن ایجاد می‌کند. ممکن است برخی از اقوام و دوستان به خانه شما نیایند. دیگر نمی‌توانید با خیال راحت به مسافرت بروید و باید چند ساعت از شبانه‌روز را به رسیدگی به حیوان اختصاص دهید. همچنین هزینه‌های نگهداری از حیوان را هم در نظر بگیرید و نکته آخر این‌که اکثر حیوانات خانگی عمر کوتاهی دارند و اگر پس از یک وابستگی عاطفی چند ساله شما را ترک کنند، باید به جای خالی‌شان عادت کنید.

در مطب آقای دامپزشک
توی مطب، بیماران آقای دامپزشک در قفس‌ها و سبدهایشان به انتظار نشسته‌اند. خانمی‌ گربه‌اش را برای عقیم کردن آورده است. گربه نر خاکستری‌رنگی است که با بدخلقی مدام در سبدش را باز می‌کند و به بیرون سرک می‌کشد. صاحبش از دستش به ستوه آمده است: «نمی‌خواستم عقیمش کنم، دلم برایش می‌سوزد اما خیلی اذیت می‌کند. مدام به در و دیوار پنجه می‌کشد و ناله می‌کند و هر بار که مجبور می‌شوم و می‌گذارم از خانه بیرون برود، بعد از چند ساعت با چند گربه ماده برمی‌گردد. آن‌ها هم توی حیاط پشت پنجره راه می‌روند و سروصدا می‌کنند، می‌خواهند از غذایی که به گربه‌ام می‌دهم، بخورند. خلاصه این‌که دیگر تحمل این کارهایش را ندارم و با این‌که اصلاً دلم راضی نمی‌شود آورده‌ام عقیمش کنم.» صاحب طوطی پرکنده هم از اتاق دکتر خارج می‌شود و در حالی که قفس پرنده‌اش را با احتیاط حمل می‌کند، می‌گوید: «دکتر برای طوطی‌ام فلوکستین تجویز کرده به اضافه گردن‌بند الیزابت.» گردن‌بند الیزابت؟ بله، گردن‌بندی است به شکل یک مخروط ناقص که به پرنده اجازه نمی‌دهد به بدن خودش دسترسی داشته باشد. . . . طوطی افسرده روی حلقه آویزان از سقف قفس نشسته و به انتظار روزهای بهتر پلک‌هایش را باز و بسته می‌کند.

کاسکو باهوش وحساس

کاسکو یکی از محبوب‌ترین انواع طوطی‌هاست. علتش هم هوش زیاد این پرنده است. کاسکو توانایی یادگیری بیش از صد کلمه را دارد و حتی می‌تواند معنی بسیاری از این کلمات را فهمیده و کاملاً بجا از آن‌ها استفاده کند. اگر قصد خرید کاسکو دارید، بهتر است کاسکوی جوان بخرید چون خوش‌اخلاق‌تر است و یادگیری بهتری دارد. بهترین راه برای تشخیص سن کاسکو، توجه به رنگ عنبیه چشم آن است. اگر عنبیه چشم پرنده زرد یا پرتقالی باشد، مسن و اگر سفید باشد جوان است. قفس کاسکو باید بزرگ باشد تا پرنده بتواند بال‌هایش را از هم باز کند و از دیوار قفس بالا برود. دادن خوراکی‌هایی مثل گل‌کم، هویج، سیب و پرتقال به این پرنده، هم باعث سرگرمی‌اش می‌شود، هم این فرصت را به او می‌دهد که از منقار قوی‌اش برای تکه‌تکه کردن میوه و سبزی استفاده کند. کاسکو علاقه زیادی به بازی و فعالیت دارد و توصیه می‌شود اسباب‌‌بازی‌های متنوعی را داخل و اطراف قفسش قرار بدهید تا حوصله‌اش سر نرود. کاسکو پرنده بداخلاق، لجباز و حساسی است. این پرنده بسیار کم بیمار می‌شود و شایع‌ترین بیماری‌اش هم مسائل و مشکلات روانی است که عمدتاً به دلتنگی، نداشتن جفت یا مصاحب، استرس و بروز تغییرات محیطی مثل تغییر در وضع تغذیه، مکان، نوع فعالیت یا ورود افراد جدید به محیط که توجه صاحب پرنده را به کاسکو کمتر می‌کند، مربوط می‌شود. توصیه می‌شود به محض‌ این‌که کاسکوی شما دچار این عارضه شد، او را نزد دامپزشک ببرید و پس از شناسایی عامل اصلی در جهت رفع آن اقدام کنید. کاسکو بین 40 تا 60 سال عمر می‌کند و یکی از خصوصیات جالبش این است که به آسانی با هر کاسکوی ماده‌ای جفت‌گیری نمی‌کند. کاسکو‌های نر دوست دارند جفت مورد علاقه‌شان را خودشان از بین تعداد زیادی کاسکوی ماده انتخاب کنند

مرغ میناشلوغ و اجتماعی

مرغ مینا یکی از پرندگان سخنگو است که در مقایسه با طوطی و کاسکو دردسر کمتری دارد. این پرنده با وجود هوش سرشار، به اندازه طوطی حساس نیست و خیلی به صاحبش وابسته نمی‌شود. البته مرغ مینا رفتار‌های صاحبش را به خوبی درک می‌کند و نسبت به آن‌ واکنش نشان می‌دهد. این پرنده بسیار فعال و جسور است و برخلاف طوطی‌ها اصلاً خجالتی نیست و در مقابل غریبه‌ها هم به راحتی صحبت می‌کند. این حیوان از این‌که مورد توجه جمع قرار بگیرد، بسیار خوشحال می‌شود. مرغ مینا‌هایی که در ایران وجود دارند، غالباً هندی یا پاکستانی یا افغانی‌اند که نژاد هندی‌ از بقیه باهوش‌تر است. همچنین جنس نر این حیوان از جنس ماده یادگیری بهتری دارد. روش تشخیص جنسیت مینا هم نگاه کردن به دهان باز پرنده است. داخل دهان پرنده نر سیاه است که اصطلاحاً می‌گویند سقش سیاه است. مینا همه‌چیزخوار است ولی بیشتر به غذا‌های نرم مثل بیسکوییت نرم‌شده با آب تمایل دارد. بهترین غذا برای مینا دانه‌ای به نام پارس (پلت) است. مرغ مینا عادت به ریخت و پاش زیادی به هنگام خوردن غذا دارد و بهتر است قفسش بزرگ باشد. مرغ مینا نسبت به طوطی‌های دیگر عمر کوتاه‌تری دارد؛ بین 12 تا 14 سال.
استعداد تقلید صدا به اضافه پر‌های رنگارنگ و متنوع، طوطی‌ها را به یکی از پرطرفدار‌ترین حیوانات خانگی تبدیل کرده است. طوطی‌ها انواع مختلفی دارند، کاسکو، کاکادو، آرا، ماکائو یا طوطی آمازون و ... طوطی‌ها حیوانات باهوشی هستند و می‌توانند مشکل‌ترین جملات و حرکات را یاد بگیرند و در جای مناسب، از آن استفاده کنند. طوطی‌ها عمر درازی به اندازه انسان و گاهی بیشتر دارند و همین امر، آن‌ها را به همدمی برای تمام عمر تبدیل می‌کند. غذای مورد علاقه‌شان هم بسیار متنوع است. شما می‌توانید از انواع میوه‌ها و سبزیجات و غلات خشکبار مثل پسته و تخمه آفتابگردان برای تغذیه طوطی‌تان استفاده کنید. طوطی‌ها صاحبان خود را به خوبی می‌شناسند و به آن‌ها انس می‌گیرند اما از طرفی طوطی‌ها پرندگان بسیار حساسی هستند و نیاز به صرف وقت و توجه زیاد دارند. پس اگر آدم پرمشغله‌ای هستید، دور طوطی را خط بکشید.

همستر شبگرد وساکت

همستر از خانواده جوندگان و همه‌چیزخوار است. غذای مناسب این حیوان، مخلوطی از دانه گیاهان یا یک جیره غذایی آماده به شکل گلوله‌های کوچک است. بهتر است همراه غذا میوه، سبزیجات تازه و خشکبار هم در اختیار همستر قرار داد اما از دادن غذا‌های حاوی شکر و نمک به این حیوان باید اجتناب کرد. جای مناسب برای همستر قفس سیمی، قفس پلاستیکی و آکواریوم است. توصیه می‌شود کف قفس را با تراشه چوب یا خرده کاغذ بپوشانید و بهتر است عمق این پوشش آن‌قدر باشد که حیوان بتواند کف قفسش تونل حفر کند. همستر اگر مضطرب و هراسان شود گاز می‌گیرد، در نتیجه باید با این حیوان به آرامی و ملایمت رفتار کرد تا احساس امنیت کند. دامپزشکان توصیه می‌کنند برای اهلی شدن همستر،‌ خوراکی‌های مورد علاقه‌اش مثل بادام‌زمینی، تخمه آفتابگردان یا کشمش را با دست خودتان به او بدهید. همستر‌ها شبگرد هستند و محل زندگی‌شان در روز باید ساکت باشد. آن‌ها به بازی کردن و تاب خوردن و بالا رفتن از ارتفاع علاقه زیادی دارند. دو نوع همستر خانگی وجود دارد: همستر طلایی یا سوری و همستر کوتوله. همستر کوتوله تقریباً نصف همستر طلایی است. همستر طلایی وقتی تنهاست زندگی شاد‌تری دارد اما همستر کوتوله اجتماعی‌تر است و بهتر است به صورت جفت (از یک جنس) نگه‌داری شود. موقع انتخاب همستر دقت کنید که بی‌حال و ساکت نباشد. همستر سالم باید فعال، کنجکاو و گوش به زنگ باشد. پوشش بدنی‌‌اش در صورت سلامت، صاف است و چشم‌هایش هم تمیز. دقت کنید که نفس کشیدنش صدادار و با زحمت نباشد. می‌گویند رایج شدن نگه‌داری از همستر به عنوان حیوان خانگی یک حُسن داشته و آن هم کم‌تر شدن ترس خانم‌ها از موش است. البته همستر موش نیست و فقط شبیه موش است. همستر‌ها عمر کوتاهی در حدود 5/1 تا 2 سال دارند.

سنجاب
زیرک و کینه‌ای

نگه‌ داشتن سنجاب به عنوان حیوان خانگی بیشتر از سایر کشور‌ها در ایران رایج است. سنجاب یک حیوان جونده و همه‌چیزخوار است؛ اما غذا‌های مورد علاقه‌اش گردو، فندق، بلوط، تخمه آفتابگردان، ذرت، گندم، جو و سبزیجاتی مثل کاهو است. لانه سنجاب باید مرتفع باشد و داخلش آشیانه‌هایی تعبیه شود که حیوان بتواند نیاز طبیعی خود به مخفی‌ شدن را برآورده کند. در هر قفس باید یک سنجاب نر با یک یا دو ماده قرار بگیرد. سنجاب‌ها در حالت طبیعی به خواب زمستانی فرو می‌روند اما اگر محل زندگی‌شان گرم نگه‌ داشته شود، از خواب آن‌ها جلوگیری می‌شود. توصیه می‌شود غذا‌ی سنجاب را داخل قفس قرار بدهید و بگذارید هر چقدر دلش خواست بخوابد. می‌گویند سنجاب حیوان بسیار بازیگوش، زیرک، باهوش و پُرکینه‌ای است. یعنی اگر از جانب کسی مورد آزار و اذیت قرار بگیرد با تمام توانش تلاش می‌کند خودش را به او برساند و انتقام بگیرد. نکته آخر هم این‌که، سنجاب‌ها به آب حساس هستند و به هیچ عنوان نباید حمام شوند؛ چون به محض وارد شدن در آب از ترس می‌میرند.

گربه منزوی و خودخواه

دامپزشکان توصیه می‌کنند موقع انتخاب گربه‌های خانگی، این نکات در نظر گرفته شود: سن، جنس و پوشش بدن گربه. بچه‌گربه نسبت به گربه بالغ یادگیری قوی‌تر و سازش‌پذیری بیشتری دارد. گربه ماده نسبت به گربه نر هم مهربان‌تر است، هم مطیع‌تر و بازیگوش‌تر. اگر می‌خواهید گربه ماده بخرید، باید مراقب بارداری‌های ناخواسته او باشید. آن‌هایی که مایل نیستند گربه‌شان بچه‌دار شود می‌توانند با مراجعه به دام‌پزشک، آن را عقیم کنند. سن مناسب برای عقیم کردن گربه بین 5 تا 6 ماهگی است. از نظر پوشش بدن، گربه موبلند قشنگ‌تر است اما نیاز به مراقبت‌ بیشتری دارد و به مشکلات پوست و مو هم حساس‌تر است. در عوض گربه موکوتاه به مراقبت و نظافت کمتری نیاز دارد. گربه‌ها علاقه زیادی به حمام کردن ندارند اما در صورت نیاز، توصیه می‌شود ماهی یک بار گربه خانگی را شستشو داد. گربه سالم دارای اشتهای خوب، پوشش شفاف و حرکت آسان است. این حیوان به‌طور کلی، منزوی و خودخواه است و تربیتش از تربیت سگ، مشکل‌تر است. اولین مرحله تربیت گربه این است که اسم خودش را یاد بگیرد. توصیه می‌شود صاحب این حیوان خانگی، موقع غذا دادن و هنگام خواب، گربه را به اسم صدا کند. گربه‌های نر و گربه‌هایی که بد نگهداری می‌شوند، ممکن است به ولگردی عادت کنند. با صدا زدن مرتب گربه هنگام غذا و فراهم کردن وسایل بازی در منزل می‌شود این عادت را از بین برد. توپ پینگ‌پنگ، گلوله کاموا و کارتن خالی، اسباب‌بازی‌های مورد علاقه گربه‌اند. در تنبیه این حیوان خانگی بهتر است از روش‌هایی استفاده شود که برای حیوان، دردآور نباشد. گفته می‌شود که یکی از مناسب‌ترین روش‌ها برای این منظور، پاشیدن آب با آب‌پاش یا سرنگ است. غذا‌های مناسب برای گربه عبارتند از: گوشت، مرغ، ماهی، تخم‌مرغ پخته و شیر. البته شیر نباید جایگزین آب بشود، ضمن این‌که از دادن جگر به گربه هم باید اجتناب کرد. گربه را باید مرتب نزد دام‌پزشـک بـرد و واکسیـناسیـونـش را مرتـب انـجام داد. دارو‌هـای ضد انگلی هم باید هر 6 ماه یک‌بار تجویز شوند. گربه‌های خانگی حدود 12 تا 15 سال عمر می‌کنند