معنای چاپلوسی از لغتنامه دهخدا...

چاپلوسي، ناپسند اما پرطرفدار

يكي از بلايايي كه روابط اجتماعي شهروندان در عرصه اجتماع مورد تهديد قرار مي دهد تملق و چاپلوسي است که متاسفانه باب ميل بسياري از افرادي قرار مي گيرد كه تشنه شنيدنhttp://www.fasleno.com/UserFiles/w36/chaploos.jpg
آن هستند.در واقع اين پديده كه در جوامعي كه سطح شعور اجتماعي بالايي ندارند با استقبال افراد زيادي مواجه مي شود و حتي كساني كه از آنها تملق مي شود لب به اعتراض نمي گشايند و شادمان از شنيدن آنچه در خور لياقت خود نمي بينند،بر دامنه تكبر خود مي افزايند.
چاپلوسى كه ما از آن سخن مي گوييم،اغلب نسبت به كسانى صورت مى‏پذيرد كه از توان‏مندىِ اقتصادى، سياسى،اجتماعي يا ادارى بهره‏مندند.

البته اين وضع محدود به تاريخ معاصر ايران نيست و گفتارهايى از تاريخ كهن وجود دارد كه بر اساس آن مى‏توان دريافت كه چاپلوسى در مناسبات ايرانيان از ديرباز وجود داشته است و جان نثاران دروغين زيادي در همه عرصه ها باعث مي شدند تا حاصل زحمات و خدمات ارزنده بسياري از افراد متين جامعه ناديده گرفته شود.اين گونه مطالب در نوشته هاي ادبي ايران نيز به چشم مي خورد و همواره شعرايي هم كه كرامت نفس و متانت طبع بلندي برخوردار بوده اند در نکوهش آن سخن بر زبان رانده اند.
عبيد زاكانى در يكى از طنزهاى گزنده خود اين موضوع را به خوبى نشان داده و معلوم مى‏كند كه متاع تملق و چاپلوسى دستِ كم در دربار ايران و قدرت‏مندان مستبد وجود داشته است. سلطان محمود را در حالت گرسنگى، بادمجان بورانى پيش آوردند. خوشش آمد و زياد خورد و گفت: بادمجان طعامى است خوش. نديمى در مدح بادمجان فصلى پرداخت. سلطان چون سير شد، گفت: بادمجان سخت مضر چيزى است، نديم در مضرت بادمجان مبالغتى تمام كرد. سلطان گفت: اى مردك نه آن زمان مدحش مى‏گفتى؟! نديم گفت: قربان! من، نديم توام نه نديم بادمجان.

اين واقعيت را نيز بايد در نظر گرفت كه بسياري از پديده‏هاي اجتماعي با گذشت زمان در رفتار جامعه نهادينه مى‏شوند و رسوب مي كنند، و اكثر مردم با آن خو مى‏گيرند؛ بنابراين حتى در صورتى كه عوامل شكل دهنده‏ى پديده‏ها از بين بروند، باز هم آن پديده‏ها به تداوم خود در عرصه جامعه ادامه مي دهند. تملق هم يك پديده‏ى كهن است و نمى‏توان انتظار داشت كه از جامعه محو شود. چون سايه‏ى استبداد براى مدتى طولانى در تاريخ و فرهنگ بومى ايران وجود داشته و باعث شده تا رفتارهاى تملق آميز اشاعه و گسترش داده شود.

در محيطهاى كه چاپلوسي متدواول است ، هر نوع تعبير بايد مورد پسند طبقه‏ى ممتاز جامعه باشد. در نتيجه صداقت و پاى بندى به اصولى كه تامين كننده منافع واقعى مردم است، جاى خود را به تحسين مبالغه آميز و در نهايت به چاپلوس مى‏دهد. البته شيوه و شكل چاپلوسى متنوع و متعدد است. ممكن است به صورت‏هاى آشكار و پنهان صورت مى‏گيرد.

امام على عليه السلام هنگام ورود به شهر انباز، خطاب به كسانى كه پشت سر ايشان پياده روان بودند فرمود:.اين چه كارى است كه مى‏كنيد؟ گفتند: رفتارى است كه بدان اميران‏مان را بزرگ مى‏داريم. على عليه السلام فرمود: به خدا قسم اميران شما از اين كار هيچ سودى نمى‏برند. شما در دنياى خودتان برخودتان سخت مى‏گيريد، و در آخرت با اين كار به تيره بختى گرفتار مى‏آييد و چه زيان‏بار است مشقتى كه در پى آن كيفر دوزخ باشد، و چه سود آور است آسايشى كه با آن آسودگى از آتش دوزخ همراه باشد.
فصل نو مجله اینترنتی علوم اجتماعی