روانشناسی تیپ های شخصیتی نه گانه

[شیدا.]

این تاپیک برگرفته از کتاب
روانشناسی تیپ های شخصیتی نه گانه

ترجمه و تالیف دکتر پروین دقیقیان است.


یکی از سبک ها و متدهای شخصیت شناسی، شخصیت شناسی به سبک اینیاگرام است. اینیاگرام Enneagarm از یونان باستان آمده است و برگرفته از دو واژهEnnea به معنای نه (۹) و Gram به معنای شکل می باشد.


شکل هندسی آن از سوی پژوهشگر ارمنی، یونانی- روسی به نام "جورج ایوانویچ گورجیف" طراحی شده است.
اینیاگرام یک شکل هندسی است که از سه قسمت تشکیل شده است.

اولین قسمت آن یک دایره است که در بیرون قرار گرفته و اشاره به یک بودن پروردگار دارد که در تمام ادیان بزرگ بشری همانند است و بیانگر وحدت و یگانگی و یکتایی خالق جهان هستی است.

دومین قسمت یک مثلث در درون دایره است که نمایانگر نیروی سه گانه طبیعت است و گویای سه نیروی ضروری برای خلاقیت است و آن چه هست رابطه ی بین این سه نیروست. در فیزیک اتم از سه ذره ی پروتون، نوترون و الکترون تشکیل شده است. از نظر ریاضی از تقسیم عدد یک بر سه در جواب عدد سه تا بی نهایت تکرار می شود. 0.333…


سومین قسمت اینیاگرام یک ستاره چند ضلعی در درون دایره است، نمایانگر قانون هفت گانه ی روابط طبیعی است و نشان دهنده ی تغییر و تحول رویدادهای زندگی در طول زمان است. بدین معنی که هیچ چیز ثابت نیست و همه ی کائنات متحرک بوده و دائما در حال تغییرند. نت های موسیقی، روزهای هفته، جدول مندلیف بر اساس این قانون شکل گرفته اند. از تقسیم عدد یک بر هفت، یک سری اعداد تکرار می شود که عدد سه در آن دیده نمی شود. ... 0.142857142857

گرجیف معتقد بود برای این که جایگاه اصلی خود را جستجو کنیم باید سه مرکز شعور انسانی را فعال کرد. این سه مرکز "تفکر، تحرک، احساس" است که تمامی شعور انسان را دربردارد و انسان با توسل به این سه مرکز زندگی می کند.

مرکز تفکر را می توان با رویاها و تصورگرایی فعال کرد (5-6-7)
مرکز تحرک را با تنفس های خاص، حرکات و موقعیت های فیزیکی مخصوص می توان شکوفا کرد (1-8-9)
مرکز احساس را می توان با نوای موسیقی، دعا و سرود می توان به هیجان درآورد (2-3-4)


در واقع در اینیاگرام ۹ وجه شخصیتی تعریف می شود که در هر انسانی براساس معیارهایی مثل عوامل ژنتیکی ، محیطی و شخصیت والدین دارای یکی از آن ۹ وجه شخصیتی بصورت یک هویت غالب است که این هویت غالب دلیل بسیاری از رفتارها ، عمل ها ، عکس العمل ها و عواطف او می باشد.
شناخت تیپ های شخصیتی به شیوه ی اینیاگرام بدین معنی نیست که انسان ها را در یک چارچوب شخصیتی قرار دهیم بلکه مشخص می کند که هر کسی در چه چارچوبی قرار دارد و چگونه می توان از آن بیرون آمد. چرا که شخصیت انسان است که در چارچوب قرار دارد نه خود انسان.

[شیدا.]

آزمون تشخیص تیپ شخصیتی

قبل از اینکه تیپ شخصیتی توضیح داده شود یک آزمون پرسش و پاسخ برای تشخیص تیپ را عنوان می کنیم تا راهنمایی باشد برای شناخت تیپ خود.

اصلا صحت ندارد --- 1
به ندرت صحت دارد --- 2
بعضی مواقع صحت دارد --- 3
معمولا صحت دارد --- 4
خیلی صحت دارد --- 5

بعد از پاسخگویی نمره ها را جمع کنید.

اگر جمع نمرات شما زیر 15 باشد متعلق به گروه مورد بررسی نیستید. (گروه قاطع 3-7-8، گروه موافق 1-2-6، گروه کناره گیر 4-5-9 )
بین 30-15 باشد احتمالا در تیپ مورد بررسی نیستید.
30-45 باشد احتمالا تیپ مورد بررسی نیستید، اما با تیپ مورد بررسی به شکلی مساله دارید یا والدین شما از تیپ مورد بررسی هستند.
45-60 باشد ممکن است تیپ مورد بررسی باشید.
60-75 به احتمال زیاد تیپ مورد بررسی هستید.

[شیدا.]

تیپ شخصیتی یک ( اصلاح طلب و کمال گرا)


1- بیشتر افراد فکر می کنند که من خیلی جدی هستم و من هم فکر می کنم که این چنین هستم.
2- من همیشه سعی می کنم که صادق و منطقی باشم و مصمم هستم که همیشه با وجدان آگاه عمل کنم.
3- اگر چه بخشی از وجود من می تواند پرشور و شوق باشد اما به طور کلی این روش زندگی من نیست.
4- به نظر می رسد که همیشه یک قاضی در مغز من وجود دارد که بعضی مواقع عاقل و با بصیرت است ولی بیشتر مواقع خیلی سخت گیر است.
5- فکر می کنم که بهای زیادی برای کمالگرایی خود پرداخته ام.
6- دوست دارم که مانند دیگران همیشه شاد و خندان باشم اما باید بکوشم که این چنین باشم.
7- خصوصیات اخلاقی و آرمان های من مشوق خوبی هستند برای رسیدن به موفقیتهای بزرگتر و به زندگی ام معنا و ارزش می بخشند.
8- نمی توانم درک کنم که چرا افراد بسیاری دارای نظام اخلاقی سست و کم ارزشی هستند.
9- من باید در مقایسه با دیگران نظم و دقت بیشتری داشته باشم زیرا که خیلی ها به من متکی هستند.
10- من می دانم که ماموریت والایی دارم و معتقدم که در طول عمرم یک کار بسیار مهمی انجام خواهم داد.
11- من از اشتباه کردن بیزارم، به همین دلیل همیشه سعی دارم هر کاری را درست و کامل انجام دهم.
12- من معتقدم همیشه باید خوب و درست بود و در زندگی به جز درستی نباید به راه دیگری رفت.
13- برای من سخت است که بگویم این کار به اندازه کافی خوب است.
14- مسئولیتهای بسیاری بر دوش من است اگر پیش قدم نشوم خدا می داند که چه پیش می آید.
15- من همیشه در شگفت هستم که انسان زیر بار سنگین زندگی قادر است اصالت و وقار داشته باشد.

[شیدا.]

محاسن تیپ شخصیتی یک (کمال گرا و اصلاح طلب)

• بهتر خواهی و بهتر گزینی
• پایدار و قوی
• مسئول و جدی
• قابل اعتماد
• مبادی اخلاق
• روراست و صادق
• وقت شناس و منظم
• سخت کار
• پیشرفت گرا
• عادل
• کمال گرا و آرمان گرا

معایب تیپ شخصیتی یک (کمال گرا و اصلاح طلب)

• متوقع و زورگو
• عصبانی و تندخو
• ایرادگیر و سخت گیر
• نصیحت گو
• جاه طلب
• قضاوت گرا
• زیاده از حد جدی و کمال گرا
• بی حوصله
• منتقد و عیب جو
• باید و نباید گویی گزافه
• موشکاف و ریز بین

[شیدا.]

کسانی که دارای این تیپ شخصیتی هستند بیشتر با کمال گراییهایشان شناخته می شوند. بیشتر از دیگران اهل موشکافی و تجزیه و تحلیلند. بر این باورند که از ازل رسالتی دارند که به دنیا بهبود می بخشد. حاضرند برای دستیابی به آرمانهایشان بجنگند و بتازند و به همین جهت انسانهایی عمل گرا و پرکار به شمار می روند. برای اعمال خود همواره در جستجوی دلیل هستند. دلایلی که به اعمالشان رنگ و جلایی منطقی ببخشد. شاید به همین دلیل است که آنها را افرادی مبادی اخلاق می شناسند که آروزیشان رسیدن به کمال و خوب بودن است. آنها خود را با این عبارت توصیف می کنند: من انسانی منطقی و منصف هستم.

عبارتهایی که در درون خود می پرورانند: من به خوبی می دانم که کارها چگونه باید انجام شوند. برای بهبود جامعه من مامور و مسئول هستم. همه ی آدمهایی که من می شناسم تنبل و مسئولیت ناپذیرند. فقط یک راه روشن و درست برای رویارویی با همه چیز وجود دارد. این منم که باید همواره کنترل امور را در دست بگیرم. درست، درست است و غلط ، غلط است. بیشتر مواقع حق با من است و اگر دیگران به حرف من گوش دهند دنیای بهتری خواهیم داشت.

این آرمانگرایان البته گاهی هم باور نادرستی از خود دارند که بسیار ایده آل گرایانه به نظر می رسد. این ایده آل در قالب یک عبارت در ذهن آنها نقش می بندد؛ "موقعی خوب هستم که همه چیز را درست انجام می دهم". پژواک همین باور است که در آنها ترس دائمی می آفریند، ترس از خوب نبودن. با قضاوت گرایی اعمال خود و دیگران را با توجه به اصول اخلاقی کنترل می کند. به همین دلیل است که افرادی سخت گیر، مشکل پسند، باریک بین و اصلاح طلب هستند.

خصوصیات آنها در دوران کودکی: سعی می کنند که کودکی خوب، جدی و مسئول باشند. از توقع والدین نسبت به خود آگاه هستند. نقش فرد مهم و باارزش خانواده را برعهده دارند (همانند تیپ 3). معمولا با غرور و افتخار نقش خود را می پذیرند. هنگامی که خانواده به هر دلیلی دچار پیچیدگی و مشکل می شود این کودک خود را مسئول دانسته و به فردی منطقی و موثر در خانواده تبدیل می شود. کودک به این نتیجه می رسد که پدر و مادر خود شده است و اصول اخلاقی و مقررات را باید خودش رعایت کند تا کسی به اون نگوید چه باید کرد. هویت اساسی تیپ یک این است که او باید خوب و مسئول باشد.

آدمهایی که در یک تیپ قرار دارند معمولا کاملا همانند هم نیستند، بلکه به طیف هایی از یک رنگ می مانند که سایه های متفاوت روشن و تاریک دارند.

انواع مختلف تیپ یک:
نوع سالم: گرایش به خوبی و خوب بودن دارند. راستی، درستی و عدالت ارزشهای پایه ای آنهاست. در جستجوی حقیقت و درستی هستند و خود را موظف به اجرای آن می دانند. می خواهند که همه ی کارها را به خوبی انجام دهند. در تمام کارها دقیق و منظم هستند. توانایی این را دارند که استعدادها و موقعیت ها را به طور واقعی ببینند و حاضرند به سختی کار کنند تا به موفقیت دست یابند. علاقمند و متعهد هستند که دنیای بهتری بسازند. برای آنچه ارزش قائلند به سختی کار می کنند. سخنوران ماهری هستند و گویش آنها جدی و استوار است. خواهان رعایت اصول اخلاقی و زندگی پرمعنا و پربار هستند و دارای شخصیتی استوار و معنوی می باشند.

نوع متوسط: احساس می کنند که در اطرافشان آنچه می گذرد باید اصلاح شود و وظیفه ی آنهاست که به درست کردن آن بپردازند. از اشتباه کردن هراس دارند. مرتب و منظم هستند و به جزییات توجه دارند. احساس و تمایلات خود را کنترل می کنند در نتیجه دارای تنش و عدم آرامش درون هستند. بر این باورند که در نظم دادن به محیط و اصلاح و به کمال رساندن همه چیز بردیگران برتری دارند. وقتی دیگران کار اشتباهی انجام می دهند ناراضی و عصبانی می شوند. بنابراین شروع به پرخاش و یا حتی ناسزاگویی می کنند. در مورد همه چیز و همه کس ابراز عقیده می کنند و خود و دیگران را مورد قضاوت قرار می دهند. مرتبا همه چیز را به شکل خوب و بد، درست و غلط، سیاه و سفید می بینند.

نوع ناسالم: پذیرش حقایق در مورد خود و دیگران برایشان بسیار مشکل است. از کار کردن پرهیز می کنند مگر این که مطمئن باشند می توانند آن را در حد کمال انجام دهند. بسیار نگران اشتباهات و نواقص هستند به طوری که از آنچه که هست همیشه ناراضی هستند. خواسته ها، نیازها و احساسات خود را مهم نمی دانند. در کارها و اموردیگران بیش از حد دخالت می کنند. می توانند خودآزاری و افسردگی شدید داشته باشند و حتی دست به خودکشی نیز بزنند.

زنگ خطر و عوارض بیمارگونه:
در صورتی که فرد از حوادث ناگوار به طور دائم آسیب ببیند، بدون آن که از کمک درست و به موقع بهره مند شده باشد یا این که دوران کودکی بسیار سختی را گذرانده باشد، احتمال می رود که از نظر رشد فکری در لایه نامناسب تیپ خود قرار گیرد. اگر بعضی از رفتارهای افراطی به مدت چندین هفته ادامه پیدا کند باید به مشاوریا پزشک مراجعه شود.

• انعطاف ناپذیری شدید و حق به جانبی بسیار
• قضاوت گرایی بیش از حد
• احساس شدید سرخوردگی و افسردگی
• وسواس فکری و رفتاری
• خودآزاری و آسیب به خود
• عصبانیت بیش از حد، خشم ناگهانی و تحمل ناپذیری بیش از حد
• احساس گناه و شرم بیش از حد
• پرخوری یا کم خوری نامتعادل

روشهای رشد دادن به تیپ شخصیتی یک:
باید با قاضی درون خود آشنا شوید و بدانید که از خود جداست. خود، ذات اصلی انسان است ولی قاضی درون، خود برتر(ارزشهای اخلاقی محیط ) است و باید به تاثیر آن روی سلامت روحی و روانی و این که چگونه شما را با محیط زندگی مرتبط می کند توجه کنید. به تفریح و سرگرمی و خلاقیت بپردازید. تا هنگامی که بر این تصور هستید که باید این چنین و آن چنان شود، نمی توانید کسی باشید که واقعا هستید. به تنش های جسم خود توجه کنید و با آزاد کردن آنها به آرامش دست یابید. ورزش و ماساژ و فعالیتهای فیزیکی مانند یوگا و نرمش کارساز است.

[شیدا.]

تیپ شخصیتی دو (کمک گرا، مهرطلب)

1- نگرانی من برای دیگران موجب ارتباط عمیق من با آنها می شود.
2- برای من بسیار آسان است که با همه روابط دوستانه داشته باشم.
3- می دانم وقتی که به دیگران توجه نشان می دهم و تشویقشان می کنم با گرمی و مهربانی مواجه می شوم.
4- زمانی که سگ یا گربه ی ولگردی را می بینم که زخمی و گرسنه است خیلی ناراحت می شوم.
5- وقتی دست و دلبازی می کنم احساس خوبی به من دست می دهد.
6- این را خوب می دانم برای دیگران بیش از حد بخشنده هستم و به فکر خودم نیستم.
7- گرچه نمی خواهم به خودم ببالم ولی باید اعتراف کنم برای دیگران کارهای زیادی انجام می دهم ولی در صورت قدرناشناسی و عدم توجه آنان ناراحت می شوم.
8- در بیشتر مواقع تلاش برای جلب دوست دارم، به خصوص اگر در ابتدا به من بی توجهی و بی تفاوتی نشان بدهند.
9- از پذیرایی کردن افراد خانواده، فامیل یا دوستان بسیار لذت می برم.
10- بسیار خونگرم و مهربان هستم اما دیگران کمتر از آنچه که هستم مرا می بینند.
11- بیشتر از دیگران قادر به بیان احساس و عواطف خود هستم.
12- می دانم برای قلب های آزرده مرحم خوبی هستم.
13- سلامت جسمی و وضعیت مالی من اغلب مواقع صدمه می بیند، چون به رفع نیازهای دیگران خیلی بیشتر از نیازهای خودم اهمیت می دهم.
14- همیشه سعی می کنم بدانم به عزیزانم چه می گذرد.
15- بسیار علاقمندم به دیگران نشان بدهم که آنها باارزش و قابل تحسین هستند.

[شیدا.]

محاسن تیپ شخصیتی دو (کمک گرا، مهرطلب)

• مهربان و مهرورز
• دلسوز و دلجو
• فداکار و باگذشت
• مشوق و همراه
• سخاوتمند و بخشنده
• دوست یاب و دوستدار
• پشتیبان و پذیرا
• حساس
• دگر خواه و دگر اندیش

معایب تیپ شخصیتی دو (کمک گرا، مهرطلب)

• بینهایت مهرورز
• دخالت گر و فضول
• خورده گیر
• حسود و کوته فکر
• نیازمند و محتاج
• تشنه ی اظهار عقیده
• متوقع
• توجه بیش از حد به دیگران
• روراست نبودن
• احساس گناه دادن به دیگران
• سرپوش گذاشتن

[شیدا.]

تیپ کمک گرا، مهربان و مهرطلب دوست دارد مورد توجه دیگران واقع شود. برای این که کسی از او نرنجد شخصیت متفاوتی از خود به نمایش می گذارد. می کوشد خود را بی نیاز نشان دهد و کمک به دیگران را به عنوان خصلت انسانی خود نشان دهد. با مهربانی و مهرورزی به دیگران، به دنبال کسب محبت از آنهاست. در مرحله ی سالم شخصیتی به طور واقعی مهربان و دلسوز هستند و بدون چشم داشت به دیگران خدمت می کنند. غالبا تمایل دارند دیگران دوستشان بدارند و چنانچه مورد علاقه و محبت دیگران واقع نشوند نگران می شوند. باور این تیپ بی نیازی آنان است. به طور کلی افرادی بسیار مهربان هستند که می خواهند با کمک کردن، به هویت خود ارزش بدهند. اما چون به نیازهای خود بی توجه هستند ناخودآگاه به راههایی متوسل می شوند که دیگران جوابگوی نیازهای پنهانی آنها باشند و چون راههای انتخابی آنها خیلی غیرمستقیم و پنهان کارانه است، در اغلب موارد پاسخ دلخواه خود را دریافت نمی کنند. این باعث می شود خشم درونی و یا ندامت در آنان به وجود آید.

عبارتهایی که در درون خود می پرورانند:
انسانی مهربان هستم. اگرچه دیگران مرا خیلی دوست ندارند و قدر محبتهایم را نمی دانند، اما من همه را دوست دارم. جواب نه و نمی خواهم را قبول نمی کنم. نگران نباش من ترتیب همه ی کارها را می دهم. بدان که من هستم!
ترس از بیهوده بودن (زیربنای رفتارهای تیپ 2-4-3) مانع رشد درونی آنها می شود. زیرا که فقط می خواهند خود را مثبت ببینند. گول زدن خود، تمایل به دخالت بیش از حد در کار دیگران و غرور زیادی نیز رشد آنها را محدود م یکند.


خصوصیات آنها در دوران کودکی:
از کودکی به دلیل تمایل آنها به کسب محبت و توجه و راضی نگه داشتن افراد محیط زندگی خود، آموخته اند که در درجه ی اول نیازهای دیگران را باید مهم تر از خواسته های خود بدانند. با نشان دادن محبت و بخشش و خدمت گذاری به دیگران آنها را مورد عنایت خود قرار می دهند. این افراد بر این باورند که پذیرش و نمایان ساختن تمایلات خود، نوعی خودخواهی است و انسانهای خوب خودخواه نیستند. به نظر آنها خوب بودن یعنی بی نیاز بودن.

سعی می کنند رضایت دیگران را به دست آورند. از ترس مورد محبت قرار نگرفتن، تمایلات خود را مخفی می کنند. خواسته های فردی خود را نشان نمی دهند زیرا فکر می کنند که دوست داشتنی نخواهند بود. ترس و نگرانی دارند که به خودی خود، دوست داشتنی و با ارزش نیستند. از طریق خدمت گذاری و مهربانی سعی می کنند عشق و محبت دیگران را به دست آورند.

انواع مختلف تیپ یک:
نوع سالم: مهرورز بودن و محبت کردن به همه ی افراد. سخاوتمند هستند و با رغبت دارایی های مادی و معنوی خود را در اختیار دیگران قرار می دهند. بدون هیچ گونه چشم داشتی، بسیار دلسوز و مهربان هستند. صمیمانه دیگران را تعریف و تحسین و تمجید می کنند. توانایی آن را دارند که اعتماد به نفس دیگران را تقویت کنند. قلب رئوف و مهربانی دارند. خواهان محیطی پر از مهر و محبت هستند. افرادی خونگرم و اجتماعی هستند و برای دوستی ها ارزش قائلند. از کمک و حمایت کردن دیگران لذت می برند. شنونده ی بسیار خوبی هستند و از قضاوت کردن می پرهیزند. افرادی هستند که به آزادی انسانها بسیار علاقمندند.
-مهرورزی بدون چشم داشت
- پرستاری از خود
-دلسوز و پرستار
- محافظ و دست و دلباز

نوع متوسط: برای نزدیک شدن به دیگران سعی می کنند که رضایت آنها را به دست بیاورند. با بخشندگی و مهربانی می خواهند مورد قبول و ستایش قرار گیرند. سعی می کنند با ابراز علاقه و توجه دیگران از آنها تعریف و تمجید و تحسین کنند تا دوستی آنها را به دست آورند. نیازهای خود را مخفی می کنند و مدعی هستند کاملا بی نیازند. نسبت به افرادی که در ارتباط نزدیک با آنها هستند احساس مالکیت دارند. اعتقاد دارند در ازای گذشت و مهربانیهایشان مرتبا باید مورد ستایش قرار گیرند.
- جلب رضایت می کنند و خواهان خوبی هستند
- دخالت گر و پنهان کار
- خودپرست و کم تحمل

نوع ناسالم: چون احساس می کنند دیگران برای آنها ارزشی قائل نیستند بنابراین حس پشیمانی و ندامت بر آنها غالب می شود. خود را گول می زنند که محرک اصلی آنها انسان دوستی آنهاست. متظاهر و فریبکار هستند و برای به دست آوردن چیزی به ریاکاری و دروغ می پردازند. از این که نزدیکان خود را از دست بدهند می ترسند. به همین دلیل ممکن است از نقاط ضعف و احساس گناهی که دیگران دارند بهره برداری کنند. امکان دارد برای جلب ترحم دیگران بیش از حد دارو، یا کمتر از حد غذا مصرف کنند. احتمال دارد عشق و علاقه ی بیش از حد خود را بروز دهند که موجب ترس و عدم اسایش دیگری شود.
- حق به جانب و زورگو
- زیرکی در متقاعد کردن و حق به جانب بودن
- احساس مظلوم بودن و مورد سوء استفاده قرار گرفتن.

گرایش طبیعی در موقع آرامش: در این شرایط تیپ 2 سالم، شبیه تیپ 4 سالم رفتار می کند. احساس خود را به شکل واقعی و صادقانه نشان می دهد. خود را همانگونه که هست دوست دارد.
گرایش طبیعی در موقع برخورد با مشکلات: چنانچه تحت فشار روحی قرار بگیرد مانند تیپ 8 عمل می کند و خواسته های خود را با صراحت و به طور مستقیم یا با خشونت بیان می کند.

زنگ خطر و عوارض بیمارگونه:
خود فریبی و انکار واقعیت
نشان دادن احساسات واهی، فریبنده و بی احساس
زورگویی و فریب دادن به طور زیرکانه
ابراز بیش از حد عشق و محبت به شکل بیمارگونه
خشونت نهفته که به صورت نامعقول خود را نشان می دهد
بروز علائم و بیماریهای فیزیکی به علت بیماریهای روانی

عوارض بیمارگونه:
زورگویی و فشارهای جبری در موارد عاطفی
کم خوردن یا زیاد خوردن
رفتار مالیخولیایی و سودا گرانه
اختلال های روحی و روانی ناشی از رفتارهای ریاکارانه

روش های رشد دادن به تیپ شخصیتی 2
نگران نباشند که دیگران راجع به او چه فکری می کنند.
به کارهای خوبی که دیگران برای او انجام می دهند توجه کنند.
حد و مرزمشخصی با دیگران برقرار کنند تا درگیر مسائل و مشکلات آنان نشوند.

تیپ 2 ممکن است اشتباهی خود را متعلق به تیپهای 1-4-7 بداند.
تیپ 6-7-9 ممکن است اشتباهی خود را متعلق به تیپ 2 بداند.