شمع دل است او پیش کشیدش

[مدیرهمدردی]

مقدمه:
خیلی وقتها قطعه شعری شنیده ایم که دقیقا عمق معنای آن رو متوجه نشدیم. گاهی هم فکر کردیم اصلا معنای مهمی در آن نیست.
دیوان شمس مولانا که حاوی اشعار بسیار پر مغز عرفانی و معنوی هست دارای ابیاتی هست که گاهی در بدو امر متوجه معانی عمیق آن نمی شویم و در ظاهر کلمات می مانیم.



برای فهم اشعار مولانا چند نکته ساده می تواند بسیار کمک کننده باشد.
1 – مولانا معمولا مفاهیم عالی و عاشقانه خود را با خدا در صحبت با سوم شخص به شعر در می آورد. یا وحدانیت خدا را با خال رخ تصویر می کند.
مثال: جان من است او هی مزنیدش


2- در اشعار عاشقانه مولانا همه مسائل این جهان را به ظلمت، گیسو، زدن، غوغا، کشتن، کثرت و هیاهوهای موقعیت ها مثال می زند.
مثال:
هر که ز غوغا وز سر سودا
سرکشد اینجا سر ببریدش







3 – مولانا آنچه در مورد خداست با عشق ، شراب، مستی، آب حیات، آب روان، شمع، دلبر، باغ، بهشت، جنان، تمثیل می کند.
مثال:
آب من است او نان من است او
مثل ندارد باغ امیدش
باغ و جنانش آب روانش
سرخی سیبش سبزی بیدش






4 – مولانا در اشعار مرتب اشاره می کند که دنیا و تمتعات و خواهش های دنیایی را باید در پیش خدا به عنوان پیشکش فدا و قربانی کرد.. در واقع ما هیچ تحفه ای پیش خدا جز جان و مالمان نداریم که باید برای صادق بودن در بندگی آنها را فدا کنیم.
مثال:
هر که ز غوغا وز سر سودا
سرکشد اینجا سر ببریدش


درنهایت خود مولانا خلاصه همه اینها را در این بیت دیوان شمس خود موردتاکید قرار داده است که:
اصطلاحاتیست مر ابدال را که نباشد زان خبر اقوال را




جان من است او هی مزنیدش
آن من است او هی مبریدش
آب من است او نان من است او
مثل ندارد باغ امیدش
باغ و جنانش آب روانش
سرخی سیبش سبزی بیدش
متصل است او معتدل است او
شمع دل است او پیش کشیدش
هر که ز غوغا وز سر سودا
سرکشد اینجا سر ببریدش
عام بیاید خاص کنیدش
خام بیاید هم بپزیدش
باغ و جنانش آب روانش
سرخی سیبش سبزی بیدش
متصل است او معتدل است او
شمع دل است او پیش کشیدش
جان من است او هی مزنیدش
آن من است او هی مبریدش
آب من است او نان من است او
مثل ندارد باغ امیدش
باغ و جنانش آب روانش
سرخی سیبش سبزی بیدش
متصل است او معتدل است او
شمع دل است او پیش کشیدش







با توجه به آنچه در بالا آورده ایم، مفهوم کلی و نزدیک به شعر فوق که خواننده آن آقای چاوشی هست چنین هست:
همه هستی و وجود و انگیزه زندگی ام ، الله مهربانم هست، این همه عصیانش نکنید.
نَفَس و هر لحظه زندگی ام به او وابسته است، با این همه چیزهای متفرقه ، مرا از او دور نکنید.
هر چه که تصور کنی در زندگی مثل آب و نان و زندگی ام از اوست.
امیدم به او همه چیزم هست که هیچ کس نمی تواند جایش را برایم بگیرد.
نعمتهای بی شمار مادی و معنوی ، دنیایی و آخرتی او پیوسته و مستمر هست. و او هم صفات جلاله دارد و هم صفات جماله. از هر بدی مبراست و هر خوبی را داراست و او معتدلم می خواهد.
دلبرم چون شمع و من پروانه اش هستم، از او برایم بگویید و هر چه که در تضاد اوست و یاد او را از ذهنم می برد را باید دور بریزید و قربانی و ذبح کنید. برای این منظور یاد هر چیزی به طور عام و کلی که در نظرم می آید به نوعی با یاد خدا و نام خدا ، خاص دلبرم کنید و به او منحصر کنید.
و همه آنچه که غیر خداست و خام و بی اثر هست را با یاد خدا پخته و قابل بهره برداری برایم کنید.



خلاصه اینکه:
فقط او را می خواهم و از او کمک می خواهم و هر چه جز اوست فقط وقتی برایم خاص و ارزشمند و پخته می گردد که برای او باشد و یاد او را برایم زنده کند.