حسن ظن یا سوء ظن؟

[khaleghezey]

فضای مناسب در یک جامعه سالم عبارت است از حسن ظن؛ پس بر ماست که این فضا را گسترش دهیم و همواره این شعار را سر دهیم که « نه بدگمانی مطلق و نه اعتماد صددرصد بلکه خوش گمانی همیشگی».
در ارتباط با حسن‌ظن یا سوء ظن مردم معمولاسه گروهند: 1- کسانی که کاملاخوشبین هستند و به همه اعتماد دارند؛ این عده با کسی دوستی می‏کنند بدون توجه به این نکته که ممکن است فردا شرایط تغییر کند و محیط دوستی عوض شود، سفره دلشان را در برابر او می‎گشایند و هرچه در دل دارند بیرون می‎ریزند.

2- درست برعکس گروه اول، کسانی هستند که ابدابه هیچ کس اعتماد ندارند؛ به نظر این عده محال است که یک انسان درست و سالم در دنیا پیدا شود، در نظر این گروه مردم همه بد و غیرقابل اعتمادند. به نظر این دسته در هیچ فردی کمترین صداقتی نهفته نیست این عده عینک سیاهی بر چشم زده‏اند که همه چیز را سیاه می‎‏بینند و به فرموده امام علی(ع) هر حقی را باطل می‏شمارند و هر راستی را کج.

3- گروهی هم بینابین هستند و در اعتماد به مردم حالتی متوازن دارند. نه به دوستان اعتماد مطلق دارند و نه به ناآشنایان همیشه بد گمانند.آدمی معمولادر آغاز برقرار کردن ارتباط با دیگران جز گروه اول قرار دارد به همه مردم خوش گمان است و برای این حسن ظن خود حد و مرزی قایل نیست، لذا با صدماتی مواجه می‏شود که این اعتماد را متزلزل می‎کند. مثلاراز خود را به عده‏ای می‎گوید و آنان رازش را فاش می‎کنند همین امر موجب می‏شود که وی به این عده به چشم خائنانی بنگرد که نقاب دوستی برچهره زده‏اند.اینجاست که عینک خوش بینی را از چشم خود دور می‎کند و عینک سیاه به جای آن می‎گذارد و این خود خطاست. این فرد از همان آغاز که عینک خوش‌بینی بر چشم خود زده راه خطا پیموده است زیرا با این کار سیاه را سفید و بد را خوب و کج را راست دیده و در زندگی بشر جز جنبه‏ های خوب و زلال آن را ندیده است.دومین خطای او در این است که همچون بار اول دچار افراط شده و همه چیز را سیاه و آمیخته به شرو بدی دیده است.شیوه درست در ایجاد رابطه با مردم این است که به افراد اعتماد صددرصد نداشته باشیم بلکه با هر کس دوستی می‏کنیم حدود اعتماد و معیارهای دوستی را همیشه مد نظر داشته باشیم. بدانیم که در میان مردم خوب و بد وجود دارد. توجه داشته باشیم کسی که امروز خوب است ممکن است فردا به انسانی بد و پلید تبدیل شود و بر عکس.بدانیم که هیچ کس همیشه همان طور نخواهد ماند که به دنیا آمده است.
حدیث شریف می‎فرماید: دوستت را چنان دوست بدار که شاید روزی دشمن تو شود و با دشمنت چنان دشمنی ورز که ممکن است روزی دوست تو گردد.بنابراین باید به دیگران اعتماد داشت اما لازم است این اعتماد حد و مرزی داشته باشد و گرنه چندی نخواهد گذشت که با واقعیت ناخوشایندی برخورد خواهیم کرد و در نتیجه به همه مردم کاملابد گمان خواهیم شد.البته عده‏ای هم هستند که بد گمانند اما به سوء ظن خود ترتیب اثر نمی‏دهند و این کار خوبی است. اگر یکی از دوستان خود را در مکانی نامناسب دیدید یا از او سخنی شنیدید که انتظارش را نداشتید حق دارید که به او بد گمان شوید اما بر اساس این گمان خود در برابر او موضع‏گیری نکنید بلکه این رفتار او را به خاطر بسپارید تا زمانی که گمانتان به یقین تبدیل شود هشدار که بد‌گمانی به قطع رابطه میان تو واو نینجامد.
اگر انتخاب دوستی‏ها و ارتباطاتمان با مردم بر اساس آگاهی و آزمایش صورت‌گیرد و اعتماد ما به دوستمان ناشی از آگاهی و آزمایش باشد دیگر موردی ندارد که بد گمانی برخاسته از یک موضع‏گیری یا کلمه، سبب تزلزل این اعتماد شود.
پس اگر کاملافهمیده‏ایم که دوست ما براستی یک دوست است و دوستی او با ما بر شالوده‏ای محکم استوار است، پس به حرفهای مردم درباره او گوش ندهیم و به بدگمانی‏های نفس خویش اعتماد نورزیم. در عین حال همواره این رهنمود را به یاد داشته باشیم که « به هیچکس کاملااعتماد نکنیم» زیرا اعتماد مطلق جز به خداوند و پیشوایان معصوم نشاید.
در غیر این صورت به یأس و نا امیدی دچار خواهیم شد، چونکه دوستان فرشته نیستند بلکه بشرند و تا بشرند خطا نیز می‏کنند.آدمی نیمی از گل و لجن است و نیم دیگرش از روح خدا. میان لجن و دمش که روح الهی است نبردی همیشگی برپاست و در این میان آدمی گاه به لجن می‎گراید و گاه به روح خدا.
خدای تبارک و تعالی نیز می‏فرماید:« ای اهل ایمان از بسیاری پندارها(وظن بد) در حق یکدیگر بپرهیزید که برخی ظن و پندارها گناه است.(سوره حجرات آیه 12).اسلام ارتکاب بدی و گناه را سزاوار کیفر می‏داند اما صرف اندیشه در این‌باره کیفری ندارد مگر آنجا که به رابطه با مردم مربوط شود. در اینجاست که مجرد بدگمانی به آنان از نظر خداوند تبارک و تعالی گناه و مستحق کیفر به شمار می‎آید چرا که بدگمانی به مردم گاه انسان را به ارتکاب عملی می‎کشاند که خشم خدا و پیامبرش رابر می‎انگیزد و کیفر الهی را درپی دارد.

اسلام خواهان آن است که این رابطه انسانی پاک و مقدس باقی بماند و به همین سبب اجازه نمی‏دهد که با بیان کلمه‏ای آن را مخدوش کنیم و یا به علت یک موضع‏گیری نادرست پیوند آن را از هم بگسلیم.از همین جاست که قرآن کریم تأکید می‎کند که بد گمانی به از هم‌گسیختگی، شکست و نابودی می‎‏انجامد آنجا که می‎فرماید: و بسیار گمان بد بردید و مردمی در خور قهر و هلاک بودید.(سوره فتح آیه 12).یعنی زمانی که سوء ظن و بدگمانی در میان مردمی به وجود آمد بزودی شکست و فروپاشی دامنگیرشان خواهد شد.
بر این اساس است که اسلام دستور داده چنانچه از دوست ما عملی سرزد که به نظر ناشایست می‏آید آن را حمل به خوبی کنیم.در حدیث شریف می‎خوانیم: « کار برادر مؤمنت را بر هفتاد محمل حمل کن». تا زمانی که رفتار او قابل توجیه و تفسیر است آن را به خوبی تفسیر کن مگر آن که چیزی ببینی که قابل توجیه نیست. اصولااین شیطان است که بذر بد گمانی را در دل انسان می‎افشاند و گرنه ما غیب نمی‏دانیم و گمان بد بردن نیز عملی حرام است
. هدف احادیث اسلامی از اجرای دستورات فوق جلوگیری از رواج سوء ظن میان مردم و فروپاشی جامعه اسلامی از درون است.

---

لینک خبر : روزنامه آرمان | شماره ۲۶۳۲ | ۱۳۹۳ چهارشنبه ۱۲ آذر | صفحه 11

- - - Updated - - -

واقعا عالی بود

ببخشید زیر مقاله دارم مطلب مینویسم ولی واقعا خود من توی این گرداب وحشتناک گرفتار بودم اولش خیلی اعتماد میکردم و میرفتم جلو و دید مثبت و خوشبینانه داشتم و بعدش میدیدم با طرز فکرم و اون چیزی که در ذهنم ساخته بود نمیخواند سریع از شماره 1 تبدیل به دیدگاه شماره 2 میشد یه رفتار و تصمیم احساسی و هیجانی زود دوست میشی و تا یک مورد ناپسند میبینی زود موضع میگیری.حتی الان که 3 دهه از زندگیم سپری شده بازم همین مشکل را در زندگیم دارم ولی خدارا شکری یکم بهتر شدم خیلی مقاله خوبی بود.
بنظرم بهترین قسمتش این بود که از آیه های قرآن و رفتار پیامبر(ص) و ائمه استفاده کرد