توضیحاتی دربارهٔ روایت "بچه‌هایتان را با اخلاق خودتان تربیت نکنید …"

[مسافر زمان]

به نام خدا

در تاپیک صندلی داغ، از مدیر همدردی در مورد روایت "لا تؤدبوا اولادکم باخلاقکم لانهم خلقوا لزمان غیر زمانکم / بچه‌هایتان را با اخلاق خودتان تربیت نکنید، چرا که آنها برای زمانی غیر از زمان شما خلق شده‌اند" سوال شد.

4- شما توصیه می کنید "رابطه دختر، پسر قبل از ازدواج با هر هدف، بجز شناخت به قصد ازدواج ممنوع!"... نظرتان در مورد این حدیث امام علی چیست که "لا تؤدبوا اولادکم باخلاقکم لانهم خلقوا لزمان غیر زمانکم". یعنی "بچه هایتان را با اخلاق خودتان تربیت نکنید، چرا که آنها برای زمانی غیر از زمان شما خلق شده اند" ؟
4- کاملا موافقم. اما چارچوب و معیارهای منطقی، شرعی ثابت هست. اما عرف تفاوت می کند.
نوع احساس به جنس مخالف و وابستگی های که به تبع آن می آید ثابت هست.
نوع احکام دینی در مورد حریم زن و مرد و مسئله لذت و دل و قلوه دادن هم ثابت هست.
و این عرف هست که فرق می کند.
لذا این حدیث به معنای نقض مسائل شرعی و منطقی نیست. بلکه به معنای تطبیق شرایط به نسل جدید هست.
مثلا در گذشته دختر و پسر یا همدیگر را در خواستگاری نمی دیدند یا با یک نگاه نظر می دادند و والدین تصمیم گیری می کردند.
امروزه ما توصیه می کنیم حتی اگر 6 ماه نیاز داشت و دختر و پسر یکدیگر را بررسی کنند، تحقیق کنند و رفت و امد داشته باشند. فقط خدا وکیلی لایی نکشند، و صرفا با احساس هم بازی کنند و بدون هماهنگی با خانواده و غیر رسمی و در خفا یکدیگر را وابسته کنند و بعد هم به بهانه ای قطع رابطه کنند و بعد بیاییند تالار و فریاد و ناله سر بزنند که فلان شدیم و بهمان شدیم.....

با توجه به اینکه ظاهر روایت ذکر شده با مبانی کلی دین ما مطابقت نداشت، بر آن شدم که در مورد سند روایت و مفهوم آن جستجویی کنم.

و اما نتیجه:
روایت ذکرشده در کتب روایی موجود نمی‌باشد.
تمام نوشته‌هایی که از این روایت استفاده کرده‌اند و مرجعی برای آن ذکر‌ کرده‌اند، مرجع را کتاب "اسلام و مقتضیات زمان" تألیف شهید مطهری ذکر کرده‌اند. آنچه در کتاب مرجع، در مورد این روایت نوشته شده:

این جمله تاکنون در هیچ کتابى از کتبى که قابل اعتماد باشد، بلکه از کتبى که قابل اعتماد نباشد ولى این جمله در آن به شکل حدیث از على (ع) روایت شده باشد دیده نشده است. یعنى در نهج البلاغه این جمله نیست، در کتب اربعه هم نیست، در کتابهاى حدیثى که بعد نوشته شده و در آنها حتى احادیث ضعیف را هم جمع‌آورى کرده‏‌اند مانند "بحارالانوار" هم نیست، اخیرا شایع شده است. یعنى از زمانى که معروف شده است که این جمله از امیرالمؤمنین است، بیش از پنجاه شصت سال نمى‏‌گذرد.

حتى در کتابهائى که در صد سال قبل هم نوشته‏‌اند نمى‏‌باشد. و من در چند سال پیش در یکى از کتابهاى تاریخى قدیمى یعنى "ناسخ التواریخ" آن‌هم به طور تصادفى و در شرح حال افلاطون به آن برخوردم که افلاطون گفته است بچه‏‌هایتان را با اخلاق خودتان تربیت نکنید، براى اینکه آنها براى زمان دیگرى آفریده شده‌‏اند.
آنجا فهمیدم که آن کسى که اول بار گفته است که این جمله مال امیرالمؤمنین است یا اشتباه کرده یا از افرادى بوده است که غرض دارند، جمله‏‌هائى را که مى‏‌دانند مال یک پیشواى دینى نیست، براى اینکه مطلب خودشان را مورد استفاده قرار بدهند، به یک پیشواى دینى منتسب مى‏‌کنند.

على‌الظاهر یک چنین جمله‌‏اى از امیرالمؤمنین صادر نشده است. البته نمى‌‏شود گفت قطعا امیرالمؤمنین چنین جمله‏‌اى نگفته است چون به قول طلبه‌‏ها "عدم الوجدان لایدل على عدم الوجود". هر جمله‏‌اى که امیرالمؤمنین فرموده است که در دسترس نیست. ولى این را مى‌‏توانیم بگوئیم که ما هیچ مدرکى براى این جمله نداریم. پس ما از این نظر که این جمله از امیرالمؤمنین هست یا نه بحثى نداریم.

اسلام و مقتضیات زمان، جلد ۱، صفحه ۲۷۴

جدا از بحث سند، مفهوم مخالف با روایت ذکرشده، در بسیاری از آیات و روایات دیده می‌شود. به عنوان مثال:
۱- آیاتی که در مورد حسن و قبح اعمال بشر هست و در آن هیچ قید زمانی یا مکانی مطرح نشده.
۲- معرفی پیامبر اکرم به عنوان اسوهٔ حسنه، بدون هیچ قید و شرطی.
۳- روایاتی که به لزوم تلاش در شبیه کردن اخلاق خود به اخلاق پیامبر اشاره دارند. (این سخنان، چند ده سال پس از رحلت پیامبر توسط ائمه بیان شده‌اند.)
و … .

[مدیرهمدردی]

با سلام
مسافر زمان گرامی، از اینکه به شفاف سازی در مورد این سئوال پرداختید کمال تشکر را دارم و قدردانی می کنم.