گوش کردن از حرف زدن مشکلتره

[psy133]

سلام گلهای من
شنیدن از منظر روایات که دلیل بر اهمیت موضوع است خالی از لطف نیست در این مقال....
به چند نمونه اشاره مى‏كنيم; كه در روايات ماهم از اين مقوله با عنوان «حسن الاستماع‏» - خوب گوش دادن - ياد شده‏است.
1- با گوينده
نسبت‏به سخنان هر گوينده بايد تحمل و صبورى نشان داد و به آن‏گوش داد، تا كلامش به پايان برسد.
بريدن حرف ديگرى شيوه‏اى‏ناپسند و دليل كم‏ظرفيتى و بى‏ادبى است.
در سيره اخلاقى حضرت رسول(ص) و مجلس آن حضرت، آمده‏است كه:
«من تكلم، انصتوا له حتى يفرغ‏»
كسى كه سخن مى‏گفت، به او گوش مى‏دادند، تا سخنش به پايان‏برسد.
البته اين تعليمى بود كه از مجالست‏با اسوه ادب و اخلاق،حضرت رسول(ص)، آموخته بودند و خود آن حضرت عملا چنين‏بود و با رفتار به آنان اينگونه درس آموخته بود.
در باره حضرت رضا(ع) نيز، از ابراهيم بن‏عباس روايت است كه:
«و ما رايت قطع على احد كلامه حتى يفرغ منه‏»;
آن حضرت را هرگز نديدم كه سخن كسى را قطع كند، مگر آنكه آن‏شخص از سخن خويش فارغ شود.
2- با استاد
امام سجاد(ع) در رسالة الحقوق، مى‏فرمايد:
«و حق سائسك بالعلم، التعظيم له و التوقير لمجلسه وحسن الاستماع اليه‏»;
حق آن كس كه عهده‏دار آموزش تو است، آن است كه احترامش‏كنى، مجلس او را بزرگ و گرامى بدارى و به او خوب گوش دهى.
شنونده نبايد خود را داناتر از گوينده و استادش فرض كند و به‏گفته‏هاى او گوش ندهد، يا بى‏اعتنايى كند، يا تصور كند هر چيز رامى‏فهمد و نيازى به شنيدن و گوش دادن ندارد.
«شهيد ثانى‏»، نسبت‏به تمركز حواس و استماع دقيق سخنان استاد وارج نهادن به توضيحات او چنين مى‏نويسد:
«شاگرد، نبايد در ادامه هر نوع سخن و گفتگوى استاد، وقفه‏اى‏ايجاد كند و پيوستگى كلام او را [با حرف زدن خود] از هم بگسلد. اونبايد در بيان مطلب بر استاد سبقت‏بگيرد و در خط مشى گفتار اوخويشتن را در مسير گفتار او آورده و با وى هماوردى كند، بلكه بايددرنگ نمايد كه سخن استاد به پايان برسد و سپس سخن خود را به ميان‏آورد.
آنگاه كه استاد با او گفتگو مى‏كند و يا در جمع حاضران جلسه‏درس، سرگرم بحث و مذاكره است، نبايد با شاگردان ديگر صحبت‏كند، بلكه موظف است‏سراپا گوش گردد و درس استاد را كاملا استماع‏نموده و تمام حواس و قواى خود را به منظور درك و فهم بيان اومتمركز سازد. اگر استاد، ضمن بيان مطلب، حكمتها و نكات دقيقى رابازگو نمايد و يا در توضيح مساله‏اى به داستان يا شعرى تمثل جويد وشاگرد نيز از اين حكمتها و نكات و داستان و شعر، آشنايى قبلى داشته‏باشد [نبايد خود را از اين گونه شواهد بى‏نياز جلوه داده و از استاد، روى برگرداند، بلكه] بايد بعنوان يك فرد ناآگاه و خالى الذهن، با تمام‏دقت‏به گفتار استاد گوش فرا دهد و چنين وانمود كند كه با عطش شديدو علاقه وافرى خواهان چنان مطالبى است ...».
3- با نصيحتگر
هر كس به موعظه و پند و راهنمايى ديگرى مى‏پردازد، دوست‏دارد شاهد حسن توجه و گوش دادن او باشد و علايم پذيرش و تاثير وقبول را در او ببيند.
امام سجاد(ع) در باره حق نصيحتگر بر نصيحت‏شونده مى‏فرمايد:
«و حق الناصح ان تلين له جناحك و تصغى اليه بسمعك‏»;
حق ناصح (بر تو) آن است كه بال تواضع خويش را براى او نرم‏سازى و با گوش خود به سخن او گوش فرا دهى. اين شيوه، جامعه ومردم را بهتر به سمت‏برخوردارى از راهنماييهاى دلسوزانه وانتقادهاى سالم و سازنده پيش مى‏برد. حضرت على(ع) در بيان‏اوصاف متقين، هنگام شنيدن آياتى از قرآن كه مشتمل بر بيم دادن الهى‏و موعظه و اندرز است، مى‏فرمايد:
«اصغوا اليها بمسامع قلوبهم‏»;
با گوشهاى جانشان به آن هشدارهاى الهى گوش مى‏سپارند.
از علل بى‏اثر بودن بسيارى از هشدارها، تذكرها، انتقادها و نهى ازمنكرها، آن است كه شنونده اين مواعظ و ارشادها، بنا بر بى‏توجهى‏گذاشته يا خود را به ندانستن و نفهميدن مى‏زند، يا چندان اهميتى براى‏آنها قائل نيست. نتيجه قهرى چنين برخوردى نيز روشن است:دلسردى هشداردهنده از تذكر و ياس از تاثيرگذارى انتقاد سالم! زيان‏اين نيز به مجموعه جامعه برمى‏گردد كه از نعمت ارشادهاى دلسوزانه‏و امر به معروف و نهى از منكر محروم مى‏ماند و ملت‏بى‏تفاوت نسبت‏به هشدارها و موعظه‏ها، گرفتار غفلت و غرور، يا سنگدلى و قساوت‏مى‏شود.
4- با درددل كننده
خيليها دلهاى آكنده از غم و خاطرات تلخ و مشكلات ونابسامانيهايى دارند كه آنان را در فشار روحى قرار مى‏دهد. در پى‏دو گوش شنوايند كه با آنها درد دل كنند و با بازگويى دردمنديهايشان‏سبك شوند. آنكه عاطفه نشان مى‏دهد و به شكوه‏ها و غمنامه‏هاى يك‏دردمند گوش مى‏سپارد و خود را علاقه‏مند به شنيدن نشان مى‏دهد، با اونوعى همدردى كرده است. اين روحيه خوب و بزرگ، ستودنى است.
على عليه‏السلام فرموده است:
«من السؤدد الصبر لاستماع شكوى الملهوف‏»
از بزرگوارى و آقايى است كه انسان براى گوش سپردن به شكوى‏و ناله دردمند، تحمل و صبر داشته باشد.
روحيه گرم و مردم‏دوستى و داشتن عواطف بشردوستانه، زندگيهارا گرمتر و بار سنگين غمهاى گرفتاران را سبكتر مى‏سازد.
5- پرهيز از پرحرفى
گرچه اين نكته به آداب گوش فرا دادن مرتبط نيست و بيشتر به‏گوينده اختصاص دارد، ولى چون در رابطه متقابل با گوينده و شنونده‏است، قابل طرح و يادآورى است.
اغلب، تصور مى‏شود كه در مجالس، گوينده است كه چون نيرومصرف مى‏كند، خسته مى‏شود. شنونده كه كارى نمى‏كند، جز شنيدن!در صورتى كه اگر آمادگى براى شنيدن نداشته باشد، يا حرفها برايش‏تكرارى، غير مفيد و غير جذاب باشد، زودتر و بيشتر از گوينده خسته‏مى‏شود. از اين‏رو، گوينده خودش بايد حال شنونده و اقتضاى جلسه رامراعات كرده، از پرحرفى و «اطاله كلام‏» بپرهيزد. هر چند سخنورى ونطق، براى خود سخنران و گوينده، شيرين و خوشايند باشد.
در وصاياى حضرت خضر، چنين آمده است:
«اى جوياى دانش! گوينده كمتر از شنونده خسته و ملول مى‏شود. پس هيچ‏يك از همنشينانت را (با پرحرفى) خسته مكن.»
6- بى‏اجازه گوش ندادن
از آداب اجتماعى مربوط به گوش دادن، رعايت اذن و اجازه است.اگر كسانى با هم صحبت مى‏كنند و مايل نيستند ديگرى سخنانشان را(بشنود، نبايد به صورت فضولى گوش دهد. يا بايد از محل سخن آنان‏بيرون رفت، يا خود را به كارى ديگر مشغول ساخت كه حرفهايشان به‏گوش نرسد. حداقل آنكه بى‏تفاوت باشد، نه حساس براى گوش دادن‏و پى بردن به محتواى مكالمات آنان. فرقى نمى‏كند كه صحبتهايشان‏حضورى باشد، يا تلفنى. بويژه اگر انسان بفهمد كه آنان علاقه‏مندند كه‏ديگرى حرفها را نشنود; چون گاهى حرفها خصوصى است و راضى‏نيستند ديگران آگاه شوند.
در اين باره نهى‏هايى شده است. از جمله در اين سخن امام‏صادق(ع):
«من استمع الى حديث قوم و هم له كارهون، يصب فى اذنيه الآنك يوم‏القيامة‏»;
كسى كه به سخن گروهى گوش دهد، در حالى كه آنان، آن راخوش نداشته باشند (و تمايلى به شنيدن او نداشته باشند) روز قيامت،در گوشهايش سرب گداخته ريخته مى‏شود.
گوش نشستن و «استراق سمع‏»، از آداب ناپسند اجتماعى است كه‏گاهى مفاسد و پيامدهاى تلخ به دنبال دارد.
پس، كار ساده و معمولى «شنيدن‏» و «گوش دادن‏»، اين همه آداب ورسوم، تاثير و تاثر زمينه‏ها و عواقب و حد و حدود و حق وحقوق دارد.
بهره‏مندى از مراعات اين حقوق و حدود و شرايط هم «هنر» است،«هنر خوب گوش كردن!».
موفق باشید