بررسی عوامل حقوقی طلاق در بین زوجهای جوان شهرستان خرم آباد

بررسی عوامل حقوقی طلاق در بین زوجهای جوان شهرستان خرم آباد
چکیده :
1- هدف پژوهش : - بررسی و دستیابی به میزان طلاق در بین زوج های جوان در شهرستان خرم آباد (با استعانت از علم جرم شناسی) که منظور از جوان در این مقاله سن بین 18 تا 30 سالگی از ابتدای سال 1379 تا پایان سال 1383 هجری شمسی می باشد . - یافتن علل و عوامل طلاق با استعانت از علم جرم شناسی دربین زوج های جوان شهرستان خرم آباد . دستیابی به راهکارهای مناسب جهت مبارزه با عوامل طلاق از دیدگاه علم جرم شناسی دربین زوج ها ی جوان شهرستان خرم آباد .
2- روش نمونه گیری افراد از نظر تعداد، جنس و غیره : از کل جامعه آماری تعداد 480 نفر به میزان 20% یعنی 96 شده است .
3- روش پژوهش : اجرای تحقیقات بیشتر جنبه توصیفی دارد لذا از طرح تحقیق خاص به صورت صدرصد آماری استفاده نشده است ولی می توان گفت که اساس تحقیق موجود در مقاله علی – مقایسه ای پس از وقوع تشکیل می گردد ، طرحی که درآن علت از قبل تعیین شده است و روی افراد پیاده گردیده است که بعد از ازدواج از همدیگر جدا شده اند .
4- ابزار اندازه گیری : تهیه پرسشنامه از روش دو نیمه کردن آزمون ، با استفاده از فرمول (اسپیرمن برون) استفاده شده است و برای پی بردن به معنادار بودن درصدهای موجود با عنایت به اسمی بودن مقایسه اندازه گیری از آمار استنباطی از روش مجذور X2 استفاده شده است.

مقدمه :
« خانواده بعنوان اولین واحد اجتماعی و کوچکترین آن ، یگانه ساختار اجتماعی بادوام و هماهنگی است که از دیرباز در زندگی بشر وجود داشته و برآوردة مهمترین خواسته های حیاتی انسانی و برقرارکننده روابط اجتماعی اوست ، ساخت و کیفیت روابط افراد تشکیل دهنده و شرایط حاکم برآن تأثیر انکارناپذیر در آینده کودکان امروز ، پدران و مادران فردای جامعه ، دارای رفتار ، منش ، بینش و عاداتی خواهند بود که اساس و شالوده آن در محیط خانواده ریخته شده است. بعبارت دیگر این کانون خانوادگی است که تا حدود قابل ملاحظه ای طرز تفکر و روش اجتماعی آینده را تعیین می کند. سعادت و بدبختی طفل ارتباط مستقیم با شرایط معنوی و مادی خانواده او دارد .»
« منش رفتارهای بزهکار دربرابر جامعه تا حدود زیادی با توجه به ویژگیهای محیط خانوادگی او رقم زده شده است. »
« مطالعه در رابطه با اثر پاشیدگی کانون خانوادگی بر روی شخصیت و روان طفل و نهایتا" رفتارها و هنجارهای وی ، از دیرباز سابقه داشته و از قدیم الایام مورد توجه و امعان نظر متفکرین بوده است .
فقدان پدر ، گذشته از مشکلات مادی که برای خانواده ایجاد می نماید ، از جنبه تربیتی و عاطفی سخت ترین ضربات و عمیق ترین جراحات بر روان و روح طفل وارد می سازد . عدم وجود پدر بعلت کمبودی که در تربیت طفل و مشکلاتی که در رشدو نگهداری و پرورش وی ایجاد می شود ، تنها در موارد فوت حادث نمی شود ، ناسازگاری با مادر یا فرزندان بدخلقی دوری عاطفی و تربیتی ، عدم توجه به خانواده ، از جمله موارد هستند که با عوارض فقدان پدر ، درنتیجه تفاوت چندانی ندارد . کمبود مادی یا معنوی وجود مادر نیز منشاء مشکلات مشابه می گردد .
بنابراین فقدان والدین تنها بصورت فیزیکی مطرح نیست ، بلکه وجود معنوی و فعال آنها از جهات انجام رسالت بشرسازانه ، خود مد نظراست . پدر و مادر مسئول ایجاد اخلاق حسنه، ملکات نفسانی، اوصاف انسانی با ابزار تربیت در طفل می باشند، زیرا شخصیت طفل آینه تمام نمای روش تربیتی والدین است .
توفیق در ایجاد یک محیط سالم مستلزم تفاهم والدین می باشد ، زیرا حتی اگر والدین وجود داشته ولی با هم تفاهم نداشته و محیطی پر اغتشاش ، مملو از جنگ اعصاب و خالی از دوستی و صفا و صمیمیت بوجود آورند ، وجودشان به اندازه عدمشان و شاید بیشتر به روحیه و اخلاق طفل لطمه جبران ناپذیری وارد می سازد . طفل در یک محیط خانوادگی به چندعامل ثبات ، امنیت ، آرامش و محبت نیازمند است. مطالعه فراوانی که تاکنون بوسیله جرم شناسان بعمل آمده همگی مؤید این مطلب است که در محیط پراغتشاش و پر جنجال و خانواده فاقد ثبات و همزیستی زندگی کرده اند بیشتر به سوی بزه تمایل نشان داده اند . روانشناسان، جامعه شناسان و روانپزشکان بر این نکته که خانواده مغشوش یا جدا یا در هدایت افراد بسوی ناسازگاری انحراف نقش فعالی دارند هم عقیده اند.» و بعضی مانند هویر معتقدند که «80 تا90% بزهکاران نتیجة طلاق و از هم پاشیدگی خانوادگی می باشد .»
« در خانواده های متزلزل و از هم پاشیده ، هیجانها و اضطرابهای عصبی و تحریک مداوم که در اثر اختلافات و برخوردهای والدین ایجاد می شود حالات و رفتارهای فرزندان را شدیدا" تحت تأثیر قرار داده ، عدم رشد قوای عاطفی بصورت طبیعی ، افسردگی و ایجاد نفرت ، بی تفاوتی نسبت به اطرافیان را باعث می گردد . »
«خـانواده از هم پاشیده و متزلزل نه تنهـا باعث ایجـاد اختلالات روانی و شخصیتی طفل می گردد بلکـه سبب بسیاری از
خود کشی ها و فرارها نیز می باشد طبق آمار در فرانسه 90% از اطفال بزهکار متعلق به خانواده های نامتعادل بوده اند.»
« 28% از اطفالی که خودکشی کرده اند ازخانوادة از هم پاشیده می باشند »جرم شناسی شناخت عوامل پیچیده ، جرم زدا و ارائةراه حل مناسب برای گشودن مشکلات و معضلات فردی و اجتماعی و جلوگیری از فساد و سقوط در منجلاب تبهکاری است .

سوالهای مقاله :
برای انجام مقاله زیر سوالهای زیر در نظر گرفته شده است :
1 از دیدگاه علم جرم شناسی چه عوامل تحقق طلاق در بین جوانان شهرستان خرم آباد می گردد ؟
2 از نظر اصول علم جرم شناسی چگنگی عوامل زیستی ، روانی و اخلاقی و اجتماعی می تواند در تحقق طلاق موثر باشد ؟
3 میزان تاپیر مشکلات زیستی ، روانی و اخلاقی و اجتماعی در وقوع طلاق از دیدگاه علم جرم شناسی تا چه اندازه می تواند موثر باشد ؟
سوالات فوق همواره ذهن محقق را به خود مشغول داشته که چرا علی رغم شوق فراوان جوانان به ازدواج بعد از مدت کوتاه و احیانا میان مدت و دارز مدت اینن ازدواجها به طلاق می انجامد ؟
طلاق امروزه به عنوان یکی از مسائل و مشکلات اجتماعی (social issues) در اغلب کشورهای جهان مطرح است و کحقق ضمن تایید اهمیت این مساله در جهان پیچیده امروز ، کشور ما ایران و استان لرستان به خصوص شهرستان خرم آباد با کنجکاوی و دقت ذر پی شناختن متغیرهای این مساله و درک روابط بین آنهاست که این امر توجه مسئولین را به خود جلب نموده است ، زیرا عوامل مختلف شناخته و ناشناخته دست به دست هم داده و موجب بی رنگ شدن زندگی مشترک بشر و بالا رفتن میزان طلاق در بین انها شده است .


فرضیه های تحقیق :
برای انجام این مقاله فرضیه های ذیل در نظر گرفته شده است :
فرضیه اول : بین عوامل زیستی و افزایش میزان طلاق دربین زوجهای جوان رابطه معناداری وجود دارد ، درتوضیح فرضیه اول باید اظهار داشت: منظور ازعوامل زیستی که موجب طلاق دربین جوانان می شود در این مقاله مواردی ازقبیل: عدم تناسب سنی ، ازدواج زودرس یا کم سالی ، بیماریهای مسری، بیماریهای طویل المدت ، کرموزوم و بزهکاری ، عقیم بودن مرد و نازایی زن ، ناتوانی مرد در نظر گرفته شده است .
فرضیه دوم : دربین عوامل روانی و اخلاقی و افزایش میزان طلاق دربین زوج های جوان رابطه معناداری وجود دارد در توضیح فرضیه دوم باید اظهار داشت : منظور از عوامل روانی و اخلاقی در این مقاله مواردی از قبیل: تزلزل پایه های ایمان و سقوط مبانی اخلاقی ، عدم توافق اخلاقی ، فقدان محبت بین زوجین ، تحقیر یکدیگر ، خویشتن بینی یا خود مداری ، حسادت فوق العاده وبیجا ، بدبینی و بیماریهای سوءظن ، لجاجت و سخت گیری بیجا و نداشتن گذشت نسبت به یکدیگر خست بیش از اندازه مرد ، تجمل پرستی و بلندپروازیهای زن ، ناپایی یا گهگیری یا کم طاقتی ، فقدان کف نفس یا کمبود نیروی خودداری ، ناپایداری ، زودآهنگی ، ناپختگی ، زودباوری ، پیشداوریهای ناصواب ، دروغگویی ، عدم رعایت ادب و نزاکت ، خرافات ، بی نظمی ، افسردگی و غمگینی ، خستگی روانی ، جنون ، اختلالات روانی ، ناهماهنگی روابط جنسی و عدم رعایت نیاز جنسی یکدیگر ، سرد مزاجی زن ، عیاشی و هوس بازی مرد ، انحرافات و اختلالات منش ، تندخویی و خشونت ، سادیسم ، عقده حقارت در نظر گرفته شده است .
فرضیه سوم : بین عوامل اجتماعی و افزایش میزان طلاق دربین زوجهای جوان رابطه معناداری وجود دارد ، درتوضیح فرضیه سوم باید اظهار داشت : منظور از عوامل اجتماعی در این مقاله مواردی از قبیل : شهر و روستا ، مهاجرت ، مسکن ، ناهماهنگی طبقاتی ، دخالتهای بی مورد دیگران ، دوستان ناباب ، ازدواج اجباری ، تعدد زوجات ، الکیسم ، مواد مخدر ، قمار ، رسیدن به ثروت ناگهانی ، بیکاری ، پرکاری یا اشتغال فوق العاده به کار ، محکومیتهای درازمدت ، اختلاف و تعارض ، وسایل ارتباط جمعی ، آموزش در نظر گرفته شده است . با تلاش و کوششی که بعمل آمده کل تعداد 96 پرسشنامه افرادی که بعد از ازدواج از هم جدا شده باشند تکمیل و تحویل گرفته شده سیاهه دریافت پرسشنامه های تکمیل شده افراد مزکور در جداول ذیل آورد شده است .
-------------------------------------------------------------
توزیع فراوانی سن ازدواج زوجین


درصد
جدول شماره 1
96 7 14 24 51 تعداد
جمع بین29-30 بین26-28 بین22-25 بین18-21 سن
توزیع فراونی سن ازدواج زوجین
سن تعداد درصد
بین18-21 51 53%
بین22-25 24 25%
بین26-28 14 15%
بین29-30 7 7%
جمع 96 100%
جدول شماره 1


X2=46/58 محاسبه شده DF = 4-1=3 X2=7/81 جدول
با توجه به اینکه X2 محاسبه شده است یعنی 46/58 بزرگتر X2 جدول توزیع شده مجذور کا یعنی 81/7 با درجات آزادی 3 و احتمال 5% است لذا فرض صفر رد می شود و نتیجه می گیریم که بین فراوانیهای مشاهده شده و فراوانیهای مورد انتظار تفاوت معنی داری وجود دارد بنابراین با 95% اطمینان میتوان گفت سن در هنگام ازدواج مستقل از طلاق نیست .

تحلیل داده ها براساس مفاهیم اصول علم جرم شناسی :
توصیف اطلاعات در رابطه با سئوالات مطرح شده در مقاله به منظور دستیابی به اطلاعات لازم جهت رسیدن به اهداف مطالعه و ارزیابی آن براساس مفاهیم و اصول علم جرم شناسی که در ابتدای مقاله بیان گردیده است جمعا" 31 سئوال بسته و 1 سئوال باز بوده که برای تعداد 96 نفر زوج های جوانی که زندگی مشترک آنها از هم پاشیده شده است مطرح گردیده است پس از استخراج اطلاعات موجود در پرسشنامه ها و محاسبه ای آماری لازم روی آنها انجام گرفت که نتایج حاصله درصفحات قبل مندرج است پاره ای از اطلاعات بدست آمده و بخصوص پاسخ به سئوال باز و پیشنهادات و نظرهای که به طور ثبت شده در پرسشنامه درج شده جنبه ای اطلاعاتی و کیفی داشته و دیدی کلی در زمینه ای عوامل مؤثر در طلاق در بین زوجهای جوان را در مطالعه کننده را ایجاد می کند متأسفانه این قبیل اطلاعات قابل ارائه به صورت اطلاعات آماری نبوده ولی می توان در جریان مطالعات و تحقیقاتی که در این مورد صورت می پذیرد قابل استفاده باشد .
و در اینجا جدولهای مورد مطالعه به ترتیب و با توجه به اطلاعات حاصله مورد ارزشیابی قرار می گیرد :
بند 1- سن ازدواج : یافته های جدولی سن ازدواج نشان می دهد که اکثریت جوانانی که ازدواج آنها به طلاق انجامیده کسانی بودند که در سنین بین 21- 18 سالگی ازدواج نمودند. مطلب مذکور بیانگر این حقیقت است که سن ازدواج با طلاق رابطه ناگسستنی دارد .
بند 2- سن طلاق : یافته های جدولی سن طلاق بیانگر این واقعیت است که میزان 75/43 درصد از جامعه نمونه مورد تحقیق در سنین 30-29 از هم جدا شده اند نشان دهنده این امر است که سن متغیرهای وابسته به طلاق می باشد .
بند 3 – نحصیلات زوجه : یافته های جدولی تحصیلات زوجین نشان می دهد که میزان 49/62 درصد از جامعه نمونه مورد تحقیق فرد تحصیل کرده تشکیل می دهند بیانگر این واقعیت است که میزان سطح تحصیلات با طلاق رابطه نزدیکی دارد.
بند 4- تعداد ازدواج : یافته های جدولی تعداد ازدواج نشان می دهد که از میان جمعیت نمونه آماری 16/79 درصد کسانی که از هم جدا شده اند برای اولین بار طلاق گرفته اند و این بیانگر این حقیقت است که یکبار به این پدیده شوم تن داده اند به سادگی تن به تکرار آن نمی دهند .
بند 5 – نسبت زوجین باهم : یافته های جدول نسبت زوجین باهم نشان می دهد که از میان جمعیت نمونه آماری حدود 28/59 درصد از کسانی که ازهم جدا شده اند رابطه خویشاوندی نداشته اند و این بیانگر این حقیقت است که شناخته های دقیق زوجین از همدیگر می تواند در امر طلاق مؤثر باشد .
بند 6 – اختلافات فرهنگی : یافته های جدول اختلافات فرهنگی نشان می د هد که بین جمعیت نمونه آمار 95/63 درصد از کسانی که ازهم جدا شده اند کسانی بوده اند که اختلافات فرهنگی داشته اند و این بیانگر این واقعیت است که اختلافات فرهنگی مستقل از طلاق نمی باشد . زیرا هنگامی که زوجین از لحاظ فرهنگی در یک سطح نباشند نمی توانند همدیگر را در مسائل مختلف درک و تحمل کنند .
بند 7 – پایبندی زوجین به مسائل اعتقادی : یافته های جدول پایبندی زوجین به مسائل اعتقادی نشان دهنده این امر است که حدود 25/56 درصد از افراد جمعیت نمونه آماری که تن به طلاق داده اند کسانی بوده اند که پایبندی آنها به مسائل اعتقادی خوب بوده است و آنچه ازطریق سئوال باز پاسخنامه می توان نتیجه گرفت چنین بنظر میرسد که علت جدایی اینگونه افراد عدم پایبندی همسرشان به مسائل مذهبی بوده است .
بند 8 – اختلافات سنی زوجین : یافته های جدول اختلافات سنی زوجین بیانگر این واقعیت است که 33/58 درصد از جمعیت نمونه آماری که از هم جدا شده اند اختلاف سنی غیرمتعارف داشته اند و این نشان می دهد که اختلاف سنی درخصـوص بروز طلاق نقش بـه سـزایی دارد زیرا تصـور می شود زوجینی کـه از لحـاظ سنی در سطح متعـارفی نیستند
نمی توانند جوابگوی انتظارات و توقعات طرف متقابل خود باشند .
بند 9 – دخالت اطرافیان : یافته های جدول دخالت اطرافیان نشان می دهد که تعداد 66/41 درصد جمعیت نمونه آماری که از هم جدا شده اند بدلیل تأثیر دخالت اطرافیان بوده است که بیانگر این واقعیت است که دخالتهای بیجای اطرافیان در جدایی زوجین نقش به سزایی دارد .
بند 10 – رابطه عاطفی زوجین : یافته های جدول رابطه عاطفی زوجین بیانگر این واقعیت است که 95/73 درصد از افراد جمعیت نمونه آماری که از هم جدا شده اند رابطه عاطفی متوسط یا ضعیفی با هم داشته اند که این نشانگر این حقیقت است که رابطه عاطفی زوجین با هم در جلوگیری از امر طلاق بسیار مؤثر است و بنظر می رسد که شاید عواملی ازقبیل سن زوجین ، شغل همسر و درآمد خانواده ، رابطه عاطفی زوجین را تاحدودی تحت تأثیر قرار دهد .
بند 11- تأثیر مطبوعات و رسانه ها : یافته های جدول تأثیر مطبوعات و رسانه ها نشان می دهد که تأثیر مطبوعات و رسانه ها در حدود 24/56 درصد افراد جمعیت نمونه آماری مؤثر بوده است که این بیانگر این است که مطبوعات و رسانه ها می توانند در بالابردن سطح آگاهی و بینش افراد جامعه نقش به سزایی داشته باشد .
بند 12- معیار زوجین درهنگام انتخاب همسر : یافته های جدول نشان می دهد که بیشتر افرادی که ازهم جدا شده اند کسانی بوده اند که عوامل ظاهری را در انتخاب همسر بیشتر ترجیح داده اند و با توجه به اینکه بیشتر جمعیت نمونه آماری ما کسانی بوده اند که در سنین 21- 18 سالگی ازدواج نموده اند بنظر میرسد که این افراد ملاک شایسته و بادوامی را برای زندگی مشترک نداشته اند و شاید بیشترین ملاک آنها رفع نیازهای بوده که به محض ارضاء شدن با جدایی روبرو شده اند.
بند 13 – اختلاف موقعیت اجتماعی زوجین : یافته های جدول اختلاف موقعیت اجتماعی زوجین بیانگر این واقیعت است که از میان جمعیت نمونه آماری 63/65 درصد جمعیت نمونه آماری که از هم جدا شده اند از لحاظ سطح موقعیت اجتماعی در یک سطح نبوده اند و این نشانگر آن است که اختلافات اجتماعی در مسئله طلاق بسیار موثر است .
بند 14- اختیار زوجین در انتخاب همسر : یافته های جدول اختیار زوجین در انتخاب همسر نشان می دهد که از بین جمعیت آماری تعداد 17/54 درصد زندگی آنها منجر به طلاق شده است با اختیار خود تن به ازدواج نداده اند بلکه با اجبار و یا تحت تأثیر قرار گرفتن دیگران تن به ازدواج داده اند که این بیانگر این حقیقت است که توافقهای جدی زوجین قبل از ازدواج در استحکام زندگی بسیار مؤثر است .
بند 15 – ازدواج های اجباری زوجین : یافته های جدول ازدواج های اجباری زوجین نشان می دهد که 84/68 درصد از بین جمعیت نمونه آماری که ازدواج آنها اجباری بوده است کسانی بوده اند که خانواده با اجبار آنها را وادار به ازدواج نموده این بیانگر این واقعیت است که انتخاب زوجین همواره با مشورت خانواده در جلوگیری از طلاق می تواند مؤثر باشد .
بند 16 – وجود علاقه زوجین به شخص دیگر قبل از ازدواج : یافته های جدول نشان می دهد در میان جمعیت نمونه آماری 38/34 درصد آنها کسانی بوده اند که قبل از ازدواج به شخص دیگر علاقه داشته اند و این بیانگر این واقعیت است که علاقه و امید داشتن به شخص دیگر می تواند زندگی مشترک افراد را تهدید کند .
بند 17 - سابقه طلاق دربین خانواده زوجین : یافته های جدول سابقه طلاق دربین خانواده زوجین نشان می دهد که از بین جمعیت آماری تعداد 91/22 درصد افرادی که زندگی آنها از هم پاشیده شده است در بین خانواده های آنها سابقه طلاق وجود داشته است که این بیانگر این واقعیت است که اصالت خانوادگی در تداوم زندگی مشترک بسیار مؤثر می باشد .
بند 18 – نحوه زندگی زوجین بعد از ازدواج : یافته های جدول نحوه زندگی زوجین بعد از ازدواج نشان می دهد که 95/48 درصد از افراد نمونه آماری که از هم جدا شده بلافاصله بعد از ازدواج زندگی مستقل داشته اند که این موضوع شاید نشان دهنده این واقعیت باشد که بی تجربی زوجین در نحوه زندگی و برخورد با مشکلات آن و درنهایت بروز کشمکش های بین آنها نهایتا" منجر به طلاق شده است .
بند 19 – رابطه زوجین با یکدیگر قبل از ازدواج : یافته های جدول رابطه زوجین با یکدیگر قبل از ازدواج بیانگر این واقعیت است که از بین جمعیت نمونه آماری 12/28 درصد آنها که زندگی شان منجر به جدایی شده است کسانی بوده اند که قبل از عقد و مراسم خواستگاری باهم رابطه داشته اند که این نشان می دهد روابط نامشروع زوجین قبل از عقد می تواند در جدایی آنها پس از زندگی مشترک مؤثر باشد .
بند 20 – مدت عقد قبل از ازدواج : یافته های جدول مدت عقد قبل از ازدواج نشان می دهد که از بین جمعیت نمونه آماری 58/54 درصد از افرادی که از هم جدا شده اند کسانی بوده اند که بلافاصله پس از مراسم عقد ازدواج نموده اند و این نشان می دهد که طولانی بودن دوران عقد در حد متعارف می تواند بسیاری از اختلاف نظرها را حل کند .
بند 21- وجود بیماری جسمی یا روانی زوجین : یافته های جدول وجود بیماری جسمی یا روانی زوجین نشان می دهد که از بین جمعیت نمونه آماری20/30درصد آنها که زندگی شان منجر به طلاق شده است بدلیل بیماری خود یا همسرشان یا هردوی آنها بوده است که این بیان می کند که بیماریهای جسمی و روانی با طلاق رابطه نزدیک دارد .
بند22 – مشورت زوجین قبل از ازدواج : یافته های جدول مشورت زوجین قبل از ازدواج بیانگر این واقعیت است که بین جمعیت نمونه آماری 41/35 درصد آنها بدلیل عدم آگاهی و یا تعصبهای بی مورد قبل از طلاق با کسی مشورت نکرده اند که این نشان می دهد که مشورتهای زوجین قبل از جدایی می تواند در جلوگیری از امر طلاق مؤثر باشد .
بند 23 – افراد مؤثر درطلاق : یافته های جدول افراد مؤثر درطلاق نشان می دهد که از بین جمعیت نمونه آماری 42/61 درصد آنها معتقد است که خود شخص در بوجود آمدن طلاق نقش اساسی را دارد که این بیانگر این واقعیت است که اصلاح فرد موجب اصلاح جامعه خواهد شد .
بند 24- شغل زوجین در هنگام زندگی مشترک : یافته های جدول شغل زوجین درهنگام زندگی مشترک نشان می دهد 83/45 درصد ازافرادی که ازهم جدا شده اندو این بیانگر این واقعیت است که بیکاری متغیری کاملا" وابسته به طلاق است .
بند 25 – میزان درآمد زوجین : یافته های جدول میزان درآمد زوجین بیانگر این حقیقت است که 16/54 درصد افرادی که زندگی مشترک آنها از هم پاشیده شده است دارای درآمد ضعیف بوده اند که این نشان می دهد بین طلاق و درآمد لازم ارتباطی مستقیم وجود دارد .
بند 26- وضعیت مالی زوجین : یافته های جدول وضعیت مالی زوجین نشان دهنده این امر است که از بین جمعیت نمونه آماری 42/61 درصد آنها وضعیت مالی ضعیف داشته اند این بیانگر این واقعیت است که وضعیت مالی زوجین در عدم ادامه زندگی مشترک آنها نقش بسزایی دارد.
بند 27 – وضعیت مسکن زوجین : یافته های جدول وضعیت مسکن زوجین نشان دهنده این است که از بین جمعیت نمونه آمار 58/39 درصد آنها مستأجر و 37/34 درصد در خانه پدری و 50/12 در خانه های سازمانی زندگی می کرده اند که روی هم رفته 50/83 درصد از افراد مذکور فاقد مسکن ملکی بوده اند این بیانگر آن است که مسکن متغیری کاملا" وابسته به طلاق است .
بند 28 – وضعیت استفاده زوجین از امکانات رفاهی : یافته های جدول نشان می دهد که از میان جمعیت نمونه آماری تنها 20/23 درصد از افراد مذکور از امکانات رفاهی خوبی برخوردار بوده اند و این بیانگر این حقیقت است که مابقی در شرایطی بوده اند که بطور شایسته از امکانات رفاهی برخوردار نبوده اند لذا بنظر میرسد که شاید عدم دسترسی زوجین به امکانات رفاهی و عدم جبران توقعات همدیگر در جدایی آنها مؤثر باشد .
بند 29 – مقایسه درآمد زوجین با هزینه روزمره : یافته های جدول نشان دهنده این واقعیت است که از جمعیت نمونه آماری 16/79 درصد کسانی بوده اند که هزینه زندگی آنها بیشتر از درآمد آنها بوده است که این امر نشانگر آن است که بیشتر افرادی که ازهم جدا شده اند از درآمد کافی برخوردار نبوده اند لذا بنظر می رسد این گونه افراد از شغل و درآمد کافی برخوردار نبوده اند .
بند 30 – حمایت مالی دیگران از زوجین : یافته های جدول نشان می دهد که از بین جمعیت نمونه آماری تنها 45/11 درصد افراد مذکور از حمایت مالی دیگران برخوردار بوده اند که این نشانگر این واقعیت است که حمایت دیگران از زوجین درعدم جدایی آنها می تواند نقش بسزایی داشته باشد .
بند 31 – برتری اقتصادی زوجین : یافته های جدول برتری اقتصادی زوجین نشان میدهد که 40/60 درصد از افراد جمعیت نمونه آماری با هم از لحاظ اقتصادی اختلاف داشته اند که این بیانگر این واقعیت است که همسطح بودن زوجین از لحاظ اقتصادی برای ادامه زندگی زوجین می تواند مؤثر باشد . زیرا هنگامی که خانواده زوجین از لحاظ اقتصادی کاملا" در سطح متعارف نباشند طبیعی است که زوجین نه تنها قادر به درک خواسته های همدیگر نمی باشند بلکه توقعات آنها از همدیگر موجب بروز اختلاف و نهایتا" طلاق می شود .
یافته های جدول فوق با استفاده از آمار استنباطی و نیز آزمون x2 همگی مورد تأیید قرار گرفته و در مورد هر سئوال فرضیه صفر رد می شود لذا با قاطعیت می توان گفت عوامل زیستی و روانی یا اخلاقی و اجتماعی در افزایش میزان طلاق در بین زوجهای جوان در شهرستان خرم آباد رابطه معناداری وجود دارد . ضمنا" با توجه به آمارهایی که از مرکز آمار استان لرستان در سال1383 اخذ گردیده است می توان گفت در کشور عزیز ما ایران با مروری بر آمارهای طلاق بعد از انقلاب شکوهمند اسلامی مشاهده می شود که هرساله اندک قدمهایی برای جلوگیری از این معضل اجتماعی برداشته شده ،ولی متأسفانه هرساله به نرخ آن افزوده شده است اما با توجه به اینکه نگارنده مقطع زمانی خاصی یعنی ابتدای سال 1379 تا پایان سال 1383 درنظر دارد به بیان آمار همین سالها اکتفا نموده و به گونه ای که آمار طلاق درسال 1379 حدود 75/6 درصد و در سال 1380 حدود02/7 درصد و درسال 1381 حدود 21/7 درصد و درسال 1382 حدود 27/7 درصد و درسال 1383 حدود 47/7 درصد را نشان می دهد .(مرکز آمار استان لرستان 1383)
اصولا"شخصیت هر فرد ناشی از روان و کیفیت شکل گیری و نحوة پردازش آن میباشد رفتار هر انسانی تابع شخصیتی است که این شخصیت خود متأثر از عوامل مختلف چون : توارث ، انتقال نقائصی از والدین ، تربیت و پرورش خانوادگی و محیط اجتماعی می باشد . در این مقاله مشاهده شده که اصولا" نقش عوامل روانی و اخلاقی در رسالت و تکامل شخصیت افراد (عوامل روانی و اخلاقی 33/39 ، عوامل اجتماعی 25/33 ، عوامل زیستی 40/27 ) ، تعیین کننده و حساس بوده تا جایی که می توانند عوامل دیگر را خنثی یا تقویت نمایند و اینکه در قریب اتفاق موارد ، این عوامل روانی و اخلاقی است که همراه سایر عوامل زیستی و اجتماعی کانون گرم خانواده را متلاشی می گرداند . لذا با شناخت این عوامل (با استعانت از علم جرم شناسی )و اعمال اقدامات پیشگیرانه درجهت امحاء عوامل مخرب ضد خانواده می توان نه تنها از متلاشی شدن جامعه نماییم بلکه کمک کنیم افراد و خانواده های بسیاری دچار اثرات منفی و سوء ناسازگاری و بزهکاری ناشی از انحلال خانواده نگردند . و بدین ترتیب به یکی از بزرگترین و عالی ترین اهداف انسان از بدو خلقت تاکنون جامه عمل بپوشانیم .
پیشنهادها : با عوامل متعدد و گوناگونی که برشمردیم پیداست که امر زناشویی و رسیدگی به مشکلات که موجب عدم امکان سازش بین زن و شوهر می شود امر ساده ای نیست برای مبارزه با هریک از عوامل که بنحوی پیوند زناشویی را سست میکند طرحی ارائه گردیده است با این همه تصور می رود که حق مطلب ادا نشده باشد بررسی چنین مشکلی نیاز به همکاری گروهی از متخصصان روانشناسی ، روانپزشکی ، پزشکی ، ریش سفیدان و صاحبان تجارب اجتماعی و خانوادگی و مددکاران اجتماعی دارد . قانون حمایت خانواده که ظاهرا" برای جلوگیری از خودکامگی مردان در امر طلاق و متلاشی شدن پیوند مقدس زناشویی به تصویب رسیده است به تنهایی نمی تواند خانواده ها را حمایت کند ، این قانون فراموشی تهیه کنندگان قانون مدنی را جبران کرد و در مواد 5 و 6 تشکیل شورای داوری را به جای آنچه شارع اسلام در آیه 35 سورة نساء « و ان خفتم شقاق بینهما ما بعثوا حکما من اهل و حکما من اهلها ان یریدا اصلاحا یوفق الله بینهما ان الله کان علیها خبیرا » تأسیس کرده است و زن ایرانی دریافته است که نمی توان به هوای دل طلاقش گفت ولی نیاموخته است که به هوای دل هم نمی توان همسری کرد . بعضی از همسران ایرانی از استقلال علمی که در امر اقتصاد خود تحصیل کرده اند تا قائم به ذات خویشتن باشند درجهت حفظ وحدت و قوام و اعتلای خانواده ها از آن استفاده نکرده اند بلکه در پاره ای موارد این استقلال بصورت محرکی برای گسیختن پیوند زناشویی درآمده است . بنظر ما برای تضمین بقای خانواده ها از این رو که از مقدسترین ارکان جامعه است و از هم پاشیدگی آنها فاجعه عظیمی است ، باید به تدوین برنامه های همه جانبه همت گماشت :
1- مدارس ما برای تربیت اجتماعی بکوشند به موازات افزایش کمی و مادی به رشد کیفی و معنوی نیز همت گمارند . در مدارس ما آنقدر که به تعلیم اصرار ورزیده اند هنوز به تربیت اجتماعی مذهبی چندان توجهی نمی شود .پرورش تمایلات عالی و عواطف لطیف و تلقین احساسات وظیفه دوستی ، خویشتنداری ، تزکیه نفس ، حریت ، پاکی روح ، پندار و کردار نیک ، احسان ، نیروی اراده ، رهبری خرد ، نیکوکاری ، فداکاری و از خود گذشتگی ، تعاون و معاضدت ، ایثار ، خلاصه کمال مطلوب درخور مقام والای انسانیت باید از راه تربیت در مدارس برای فرزندان ما تأمین شود . مدارس باید در تقویت ایمان و تربیت مذهبی روحانی آمادگی کامل داشته باشد و باتوجه به وجود مشکلات روز افزون ناشی از ارتباط ، وسایل مربوط به آن در دوره های راهنمایی که تاسن ازدواج فاصله دارند فراهم شود و کلاسهای مهارتهای زندگی (مهارتهای حل مسئله ، مهارتهای برقراری ارتباط ، مهارت بیان خود ، جرأت ورزی ، خودافشایی وغیره ) را در برگرفته و درک نمایند و در سطح دانشگاه به صورت 1 واحد درسی ارائه شود ، آنچنان که 1 واحد تنظیم خانواده کمک زیادی در این مورد نموده است .
2- مفهوم زناشویی و هدف عالی پیمان و پیوند مقدس آسمانی باید به پسران و دختران در مدارس تفهیم شود تا هر جوانی بداند که باید با آمادگی کامل به قبول چنین مسئولیت خطیر تن دردهد .
3- احیای یکی از سنتهای دیرین ما که قانون مدنی بر روی آن صحه گذاشته است . دوران نامزدی است که جامعه سنتی کنونی به تدریج دارد آنرا به دست فراموشی می سپارد برای آشنایی کامل زن و مرد به روحیات و خلقیات یکدیگر بنظر میرسد که یک دوران نامزدی حدقل 1 ساله با رعایت اخلاق و موازین اسلامی مفید باشد . به نوجوانان باید آموخت که در این دوران باید هوشیار باشند و هیچیک از ویژگیهای خود را از دیگری کتمان ندارند و هرگز خود را بهتر از آنچه که هستند جلوه ندهند ، از فریب و نیرنگ برکنار باشند و همواره به یاد داشته باشند که مرحله تحقیق و آزمایش را می گذرانند تا همسر و ندیم و شریکی هم پایه برای سراسر زندگی برگزینند . امر بدین پایه خطیر و مهم را جدی تلقی کنند و بدانند خوشبختی یا بدبختی آینده هردو به آشنایی کامل و اتخاذ تصمیم در این مرحله بستگی دارد .
4- آزمونهای روانی – هر مرد و زن همانگونه که از نظر امراض مسری معاینه می شوند پیش از ازدواج اخلاقا" مقید باشند و متخصصان روانی مراجعه کنند اگر از لحاظ روانی ، هردو از سلامت نفس برخوردار باشند و توافق روانی بین هردو موجود باشد پروانه ازدواج بدست آوردند . هرکس که بهره کاملی از خودشناسی ندارد بسیار بجاست که از روانشناسان استمداد نماید . تا معلوم شود که خصوصیات روانی او چیست وتا چه پایه می تواند بین عقل و خواسته های خود سازش ایجاد کند . آنکه خود را نشناسد در شناخت دیگری ناتوان است ، بنابراین طرف مقابل او را هم باید روانشناس بیآزماید تا امکان ادامه زندگی مشترک آن دو در سایه توافق افراد و تمایلات و خصوصیات روانی گواهی نماید بعلاوه هرشخص دانا و بینا و درخودشناسی توانا باشد برای تشخیص خصوصیـات روانی همسـر آینده خـود از مراجعـه بـه متخصصـان روانی بی نیاز نیست .
5- مؤسساتی برای مشاوره و راهنمایی خانواده ها بوجود میآید تا در مواقع لزوم زن و شوهر بتوانند مستقیما" به متخصصان این مؤسسات مراجعه نمایند . بدیهی است که در این مؤسسات متخصصان روانشناسی و روانپزشکی و اجتماعی و آشنایان به مسائل خانوادگی و مددکاران اجتماعی آمادة خدمتگذاری و ارشاد خانواده ها خواهند بود .
6- رهبری صحیح و سالم رسانه های گروهی : این رسانه ها باید راه صحیح زندگی مشترک زناشویی را به خانواده ها بیآموزند و از بدآموزی و دادن الگوهای ناصحیح خودداری نمایند ، این وسائل رسالت عظیمی برعهده دارند از آموزش مستقیم و غیرمستقیم برای حل مشکلات خانوادگی که ضامن سعادت خانواده و جامعه است نباید دریغ کرد ، صدا و سیما بجای نمایش سریالهای که بیشتر به بررسی عوامل جنبی و تشریفاتی زندگی می پردازند ساعاتی را به آموزش روابط عاطفی ( passionate relations ) اخلاقی ، فرهنگی و اجتماعی زوجین بپردازد و بیشتر جنبه های موفق زندگی را به نمایش بگذارد .
7- هریک از زن و شوهر باید آزادی همسر خود را بپذیرند و درست است که زن و شوهر باید مشترکا" بار زندگی را به دوش بکشند و در راه زندگی حمل کنند اما در عین حال هرکدام از آنها نیز باید خود آزادی فعالیت داشته باشند و برای اینکه هریک از آنها بتوانند آزادی فعالیت دیگری را تحمل کنند ، باید در غنی کردن وجود و طبع خویش بکوشد هیچ چیز مستحکم تر از زندگی زناشویی دو نفر نیست که در عین حال که خویشتن را آزاد می دادند ، نسبت به همدیگر نیز اعتماد متقابل کامل داشته باشند .
8- هیچ تربیتی بهتر از تربیتی دینی نمی تواند جامعه را از شر رذایل مصون دارد نور ایمان ، اعتقاد حقیقی که برپایه علمی استوار باشد . توجه به خدا می تواند ملتی را به راه راست هدایت کند . ایمان واقعی داروی تمام دردهای اخلاقی است . اگر می خواهید خانواده ای را از آفات اغلال برکنار دارید ایمان را در قلوب آنان استوار سازید .
9- از آنجا که سن ازدواج با طلاق رابطه مستقیم دارد لازم است جوانان بطرق مقتضی آگاه شوند تا قبل از ازدواج به فکر آینده مفید خویش باشند و تأمین آتیه را زمینه ای برای توفیق در ازدواج تلقی نمایند .
10- با توجه به اینکه افراد تحصیل کرده که از هم جدا شده اند درصد بالایی از جامعه نمونه آماری را تشکیل می دهند چنین بنظر میرسد که آگاهی حاصل از تحصیلات (Education ) ، موجب بالارفتن توقعات و خواسته های افراد از سطح واقعی زندگی می باشد و عدم تطابق سطح خواسته ها و واقعیتهای زندگی موجب می شود که زوجین یکدیگر را نفهمند .
11- یافته های مقاله این اصل مهم اسلام را که زوجین باید همکفو باشند را تأیید می نماید لذا پیشنهاد می شود عواقب و عوارض منفی ناشی از اختلاف مسائل اعتقادی و سطوح فرهنگی ، اقتصادی ، اجتماعی به زوجین جوان تذکر داده شود .
12- پیشنهاد می شود به روشهای مقتضی از ازدواج افرادی که اختلاف سنی غیرمتعارف دارند جلوگیری شود و از ثبت ازدواج آنان در مراکز قانونی ممانعت بعمل آید .
13- پیشنهاد می شود بارعایت کلیه جوانب اخلاقی و اعتقادی حق انتخاب بیشتری به زوجین جوان در انتخاب همسر آیندة خود بدهند زیرا یافته های تحقیق بیانگر این واقعیت است که ازدواجهای ناموفق ناشی از عدم علاقه ، اجبار و توصیه های دیگر افراد مؤثر در انتخاب همسر بوده است.
14- یافته های این مقاله نشانگر این واقعیت است که وسائل ضروری زندگی ازقبیل : درآمد متناسب و مسکن دوعامل با اهمیت درجدایی زوجین بوده است لذا پیشنهاد می شود که مسئولین امر در جهت تحکیم ازدواجهای انجام شده زمینه فراهم آمدن حداقل شرایط زندگی و تأمین مسکن مناسب توجه خاص داشته باشند .
15- با توجه به اینکه یافته های مقاله نشان می دهد که جوانان مؤمنی که شغل و درآمد مناسبی ندارند صرفا" جهت ادای وظیفه شرعی خود تن به ازدواج داده اند و در نهایت با مشکل مادی مواجه شده اند توصیه می شود خانواده ها و مسئولین امر آنها را مورد حمایت مالی قرار دهند . پس باید تلاش کنیم شوق همدلی و شور هم نوایی و عشق به سازندگی و خلاقیت تعاون ، مهرورزی انضباط ، احترام به آزادی روح و عدالت خواهی را در تمام وجود فرزندان خود شکوفا سازیم .
پدران ، مادران ، مربیان ، آموزگاران ، انجمن های خانه و مدرسه ، انجمن اولیاء و مربیان ، شهرداریها و هیأت حاکمه همگی باید در تحقق یافتن این امر و تأمین سعادت روحی و جهانی سهیم و شریک باشند تا برای رسیدن به جامعه توحیدی انسانهای سالم، نیرومند ،برخوردار از رشد معنوی و صفا و خلوص فراهم آید فراموش نکنیم پیشرفت در صنعت نباید مارا از رشد معنوی بازدارد . رسیدن به جامعه معنوی توحیدی کمال انسانیت و حریت آزادی ماست ، زیرا غایت عظمت در انسان بودن ماست .


***شیرزاد امیری عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلام آباد غرب ***