موضوع: 5 - آزادی مطلق یا جبر مطلق(اراده و قدرت انتخاب)

آزادی مطلق یا جبر مطلق(اراده و قدرت انتخاب):

فرانكل كوشيده است تا در برابر جبرگرايى و اومانيسم به يك اندازه بايستد و خطاى هر دو را آشكار نمايد. وجود اراده و قدرت انتخاب را براى انسان به رسميت بشناسد و حدود آن را نيز مشخص نمايد ( 1 - ذاكر، 1385)

«كسانى كه تعالى وجودى انسان را ناديده گرفته اند به دام دو خطا لغزيده اند:
1 - يا وجود را منحرف ساخته، آن را تا سطح جسمانيت و تا سطح يك شىء تنزل داده اند و موجب شده اند وجود انسان از شخصيت عارى گردد. يعنى براى بازى گرفتن انسان بايد او را تا حدّ جسمانى تنزل داد و نيل به اين مقصود با طرفدارى از جبرگرايى است كه حاصل مى شود. جبرگرايى با لغزيدن به سوى كاستى گرايى موجب شده كه پديده هاى انسانى سر از امور مادون انسان در آورده و تا حد يك پديده مادون انسانى تنزل نمايند.

2 - يا برخى ديگر به نقطه مقابل گراييده اند: از جبرگرايى به عنوان محدود كننده آزادى حركت كرده و به اومانيسم به عنوان گسترش دهنده آزادى رسيده اند» .

در حالى كه اين هر دو خطا اند زيرا «تعالى خويشتن نشانه باز بودن وجود آدمى و نمايانگر «اراده» پديده انسان است.... و از ويژگيهاى عميق انسان.... قدرت نفوذ او در امور و گزينش و اختيار آنها است»
فرانكل همچنين تصريح مى كند حتى آنها كه در تئورى و نظر از جبرگرايى حمايت مى كنند در عمل نمى توانند بر آن پاى بند باشند. «حتى فرويد نيز تنها در تئورى از جبرگرايى حمايت مى كند ولى در عمل به هيچ وجه چشم خود را به روى آزادى انسان براى تغيير و پيشرفت نمى بندد». حقيقت آن است كه «همه چيز را مى توان از يك انسان گرفت مگر يك چيز: آخرين آزادى بشر را در گزينش رفتار خود در هر شرايط موجود و گزينش راه خود. [چرا كه ] آزادى معنوى چيزى نيست كه قابل ستاندن باشد» (2 - فرانكل، ،1366).

نیست تخصیصِ خدا کس را به کار *** مانعِ طَوع (3)و مراد و اختیار *** 2914:4

هر گاه خداوند کسی را به کاری اختصاص دهد، یعنی امری را برای او اراده فرماید، این اختصاص و تقدیر مانع خواسته و اختیار او نمی شود(زمانی، 1374)





===============
پاروقی و منابع:
1 - ذاكر، صديقه(1385). مسئوليت دشوار آزادي:‌نگاهى تطبيقى به آراى مطهرى، فرانكل و هايدگر. http://bashgah.net/
2 - فرانكل، ويكتور اميل، ترجمه نهضت صالحيان و ميلاني( 1366). ‌ ‌انسان در جستجوي معنا: پژوهش در معنا درماني. تهران: انتشارات نشر ويس
3 - طوع: فرمانبردای
4 - زماني، كريم(1374). شرح جامع مثنوي معنوي ( جلد اول تا ششم). تهران: انتشارات اطلاعات