موضوع: كــلاسـي كه ديــوار ندارد ...

بسم ا... الرحمن الرحيم

آيا تا به حال دقت کرده­اید که وقتی فصل امتحانات از راه می­رسد، در بعضی از خانه­هايي که دانش­آموز یا دانشجو یا کنکوری وجود دارد اوضاع تغییر می­کند و تحت تأثیر شرایط امتحانی قرار می­گیرد؟ رفت­ و­ آمد­ها محدود می­شوند و سعی می­کنند که سکوت و آرامش بیشتری در خانه برقرار باشد. حتی در بعضی از اين خانه­ها وضعیت فوق‌العاده اعلام می­شود و نوعی حکومت نظامی برقرار می­گردد! یعنی کلیه‌ي مهمانی­ها تعطیل، آمد و­ رفت­ها کنترل، و تلفن‌ها نيز قطع مي‌شوند، و تمام تماس‌ها فقط در موارد اضطراری برقرار مي‌گردند، و البته جناب جویای ­علم نیز در قرنطینه­ی کامل و در سلول انفرادی به سر می­برد!

بعضی نیز ترجیح می­دهند که برای بالا رفتن ضریب موفقیت فرزندشان با زبان اشاره یا پانتومیم در خانه صحبت کنند!! چرا؟ چون سرنوشت و آینده و خوشبختی فرزندشان را در گرو موفقیت در امتحانات نهایی و کنکور و کارشناسی و دکترا و ... می­دانند و بس.

اما آیا واقعاً به این فکر کرده­ایم که چه مقدار از آموخته­های ما در مدرسه و دانشگاه و مؤسسات آموزشی مختلف به درد زندگی و حیات حقیقی ما می‌خورد؟ منظورم دانسته­هایی است که فقط ذهن­مان آنها را ضبط مي‌كند و بعد از مدتی یا به کلی از حافظه پاک می­شوند و یا در گوشه­ای از آرشیو مغزمان خاک می‌‌خورند و اگر خیلی زرنگ باشیم شاید بتوانیم با مدرکی که گرفته­ایم و... شغلی برای خود دست و پا کنیم.

اما آیا به راستي این، همه‌ي رؤیاهای شیرین و تمامی انتظارها و هدف ما از تحصیل و بی­خوابی‌ها و مرارت­هایي است که متحمل شده‌ايم، و روزها و شب‌های بهترین ایام عمرمان را برايش صرف کرده‌ایم؟ و آیا این آموخته­ها همه‌ي سؤالات و دغدغه­های اساسی زندگی ما را پاسخگو­ست؟

کارشناسان موفقیت می­گویند دانشی سودمند و مفید است که جدای از مبانی تئوریک، درک و بینشی به ما بدهد تا در برخورد با شرایط و مشکلات و موقعیت­های زمانی و مکانی مختلف، قادر به تشخیص و انتخاب بهترین گزینه­ها باشیم و مناسب­ترین عکس­العمل­ها را نشان دهیم. اما اکثر اوقات، اعمال ما چیز دیگری را نشان می­دهند!

به راستی اشکال در کجاست؟ در ماهیت مطالب آموزشی یا طریقه‌ي ارائه آنها، و یا در چیزی دیگر؟

من که خیلی دلم می­خواهد اشکال را از سر خود باز کنم و به گردن زمین و زمان بیندازم اما حقیقت این است که در واقع اين خود ما هستيم كه اصولاً نمی­دانیم که چه می­خواهیم، و به دنبال چه هستیم، چه دانشی برایمان لازم و ضروری است و در کجا می­توانیم آن را بیابیم. آیا هرگز به جستجوی یافتن جواب سؤالات مهم و اساسي حيات خود بوده‌ايم؟ سؤالاتي كه يافتن پاسخ آنها، آگاهي انسان را از محدوده و مرز زندگي دنيوي و زميني‌اش تا به گستره‌ي هستي فرا مي‌برد. و آيا تا به حال براي يافتن اين سؤال‌ها و پاسخ آنها از چهار ديواري اين کلاس‌ها، مدرسه­‌ها، و... فراتر هم رفته‌ايم؟

آخر این کلاس­ها خیلی تنگ و کوچک‌اند، و ديوارهاي گچي و آجري‌شان اصلاً روح ندارند، اکسیژن به اندازه‌ي كافي به مغزمان نمی­رسد، خيلي از اوقات تخته‌اش خوب ديده نمي‌شود و .... شاید اگر اصلاً در­ و ­دیواری نداشت و می­شد هوایي تازه به آن رساند نتیجه‌ی بهتری نصيبمان مي‌شد.

یادش به‌خیر زمانی که آدم‌ها کلاس و خانه­شان خیلی به هم نزدیک بود. اصلاً همه در یک­جا بود. خانه­ها در دل طبیعت و طبیعت در دلشان چادر زده بود. زبان طبیعت را می­فهمیدند و از نشانه­هایی که می­داد جواب خیلی از سؤالات و حتی اسرار و اهداف‌شان را درمی­یافتند.

حالا هم اگر باور کنیم که درس و کلاس و معلم تنها محدود به آن‌چه در ظاهر می­شناسیم نیست شاید تصمیم بگیریم آموزه‌هايمان را هم تنها به آن محدود نكنيم. همه جا را و همه‌ي زمان‌ها را فرصتي براي آموختن و يافتن پاسخ سؤالاتمان بدانيم. از طبيعت بياموزيم، همان جایی که پر از روح زندگی است، تخته‌‌اش به بزرگی آسمان است و نیمکت­هایش به گستردگی زمین،جایی که نیازی به دفتر و قلم نیست و روح، خودش همه‌ي تعالیم را دريافت و ضبط می­کند.

از بس که چشم‌ها و گوش‌هاي ­ما به همان وسایل آموزشي کلیشه­ای و معمولی عادت کرده‌اند، اوایل شايد مات و مبهوت بمانيم و چيز زيادي از آنها سر در نياوريم! اما به تدریج دود و غبار و تيرگي از چشم‌های‌مان زدوده می­شود و شروع به دیدن و آموختن خواهيم كرد.

از درخت که خود یک کارگاه آموزشی تمام عیار است ، با برگ‌ها و بی‌برگی‌هایش، با شکوفه­ها و میوه‌‌هایش، با چتر دلنواز سایه گسترش، با شاخه‌ها، تنه و ریشه­های سرسخت و مقاومش که هر کدام درسی جداگانه برای تعلیم دادن به ما را دارند.

از کوه که وقتی شروع به بالا رفتن از آن می­کنی و به نفس نفس می‌‌افتی، به تو یاد می­دهد که چگونه نفس بکشی و ظرفیت شش­های خود را بالا ببری تا هوای پاک و زنده کننده تو را تطهیر کند و یادآوری می­کند که بالا رفتن چه­قدر سخت و کند است، اما پایین آمدن چه سهل و آسان، و سقوط به دره چه ناگهانی، و نيز هزار درس ناگفته و نانوشته‌ي دیگر از راز و رمز صعود، برای رهرويي که قدم به حریم باصلابت و پر شکوهش گذاشته است، را در خود دارد.

از آبشار و رودخانه که با جریان رونده و آب پاک و زلالش تعلیم سیالیت، شفافی و پاکی می­دهد و به تو می­آموزد که اگر چون او شفاف و بی­رنگ شوی، چهره‌ي هستي را در آب زلال وجودت نشان می­دهی و تشنگان را به نوشیدن جرعه­هایی از چشمه‌ي درونت فرا می­خوانی‌.

از شکافی در دل کوه که به غاری دنج و اسرارآمیز راه پیدا می­کند و به تو می­گوید که اگر تو نیز وجودت را بشکافی چه بسا به غار افسانه­ای درونت، آن‌جا که معدن گنج­های بی‌شماری است، راه یابی.

معلم طبیعت در هر گوشه­ از کلاس اسرار­آمیزش از جنگل و دریا گرفته تا کوه و دره و مرداب و کویر، زباني متفاوت برای تعلیم دارد. زبانی که واژه و کلام نیست بلکه کشف و شهود است.

وقتی به حریم بکر طبیعت وارد می­شوی، اگر خوب گوش‌هایت را باز ­کنی نجوای آهسته‌ي خاک را مي‌شنوی که با تو چنین می­گوید:

ای انسان، متکبرانه بر روی من راه مرو و مرا در زیر پاهایت هیچ و بی­مقدار ندان که روزی چنان تو را در اعماق خاک‌هایم در آغوش خواهم گرفت که نشانی از هستی­ات بر جای نماند. پس در من عمیق و متفکرانه بنگر و خود را برای روزی که جسمت به من و روحت به سوی پروردگارت باز می‌گردد آماده ساز...

واين چنین، درس و کلاس و معلمي كه در هيچ دانشگاهي یافت نمی­شود، به ما مي‌آموزد كه آينده‌اي بي‌كران فراسوي زمين، در انتظار ماست، و سرنوشت و خوشبختی ما در آن آينده‌ي وسيع، در گرو يافتن سؤالاتي است كه فهم كردن پاسخشان، نه صرفاً دانستگي انسان را، كه حقيقتاً آگاهي او را از محدوده و مرز زندگي دنيوي و زميني‌اش تا به گستره‌ي حيات فرا مي‌برد.

اگر به راستي اين درس‌ بزرگ طبيعت را درمي‌يافتيم، بسيار بيشتر از آن كه براي موفقيت‌هاي زميني‌ و سرنوشت و آينده و خوشبختي‌مان در زمين مي‌كوشيم، براي يافتن آن سؤالات اساسي و پاسخ‌هايشان، و گذر موفق از آزمون‌هاي مرتبط با آنها مي‌كوشيديم.