موسیقی درمانی

[ani]

کاربردهای موسیقی درمانی با صدای طبیعت:

افسردگی-اضطراب-کودکان عقب مانده ذهنی- ارتقای بهداشت روانی – افزایش قدرت یادگیری – طب سالمندان – بیماری هایی مثل آلزایمر – دمانس – کنترل درد های مزمن – و ...

از دیر باز موسیقی حین مناسک مذهبی ،کار کردن،آیین های درمانی،جشن ها و مراسم اجتماعی بکار گرفته می شد و فقط در چند سده ای اخیر است که موسیقی به عنوان یک فعالیت علمی مستقل درآمده است.

به اعتقاد گاستن(1962):مهمترین عناصر تشکیل دهنده موسیقی عبارتند از:ریتم(ضرباهنگ)وملودی(آهنگ ) که از طریق آنها ایده ها و احساسات منتقل می شود.
در انتخاب موسیقی مناسب برای هر فرد و هر جمعیت می توان به عناصر ساختاری موسیقی توجه کرد.در یک برخورد تحلیلی می توان به اثرات روانشناختی ریتم ها،ملودی ها،فرم و ارکستراسیون(انتخاب ساز ها)پرداخت.


در برخی موسیقی های عوامانه و بازاری ممکن است تاثیرات برخی از عناصر متضاد برخی دیگر باشد مثلا یک ریتم تند و انژی زا با یک ملودی و آواز محزون همراه شده و از همین رو می تواند شنونده را دچار سردرگمی و کلافگی نماید.اما در بررسی ترکیبی و کلی نگری موسیقی به ایده ها و احساسات حاصل از آن توجه می شود به این تاثیر(تم )گفته می شود. این مقوله در موسیقی درمانی (تم درمانی ) گفته می شود.

تم درمانی چیست؟

نخستین بار افلاطون فیلسوف یونانی،در کتاب (جمهور)به طبقه بندی تم ها پرداخت.وی مقام نیکسولیدین را حزین،مقام دورین ریزین را محرک و مقام لیدین را نشاط آور تعریف نمود.سپس در سال 1918 آواسیلیوس تم ها را به سه گروه تقویتی tonic،محرکsimulative،خواب آور narcotic ،طبقه بندی نمود.

در ایران نیز برای نخستین بار زاه محمدی (1381) بر اساس حالت های روانشناختی تاثیرات عاطفی تم های موسیقی را به صورت زیر طبقه بندی نمود:

1- تم های آرام ساز

2- تم های خلق ساز

3- تم های جسمانی ساز

تم های آرام ساز:

تم های آرام ساز دارای ریتم و ملودی ساده و یکنواخت بوده و حد اقل القای خلق را دارا می باشند. تحریک کننده و مهیج نیستند.به عبارت دیگر از لحاظ هیجانی و عاطفی خنثی هستند.تاثیرات روانی حرکتی در آنها اندک بوده و بیشتر در سطح شناخت اثر میگذارند.

در موسیقی غربی،آثار بسیاری به ویژه در موسیقی های الکترونیک مانند بسیاری از آثار کیتارو،ونجلیس و قطعات ارکسترهای پاپ مانند جاز ملایم،دارای تم آرامبخش هستند.بسیاری از تک نوازیها نیز تاثیر آرامبخش دارند.برخی از آثار کلاسیک غربی نیز مناسب می باشند.

موسیقی دستگاهی ایران،به دلیل القای خلق چندان مناسب این کار نیست.اما از این میان برخی از قطعات ماهور ،تم آرامبخش دارند،موسی قی های آرامساز،برای مطالعه،رانندگی(به ویژه در مسیر های پر ترافیک)و محل کار میتوانند مفید باشند.

یکی از تقسیمات فرعی تم های آرامساز،تم های خلسه ساز،trance making themes است.از آنجا که خلسه در واقع نوعی آرامش پیشرونده و نابتر است این تم ها نیز آرامش عمیق تر و ناب تر را ایجاد میکنند.تم های خلسه ساز،ضمن دارا بودن ویژه گی های تم های آرام ساز،با محدود کردن میدان توجه تاثیر بر امواج مغزی و کاهش ضربان قلب و تنفس،حالتی از سبکی و خلسه به همراه آرامش عمیق را ایجاد میکند.به همین دلیل مناسب رانندگی و مطالعه نمی باشند، و از آن میتوان برای کاهش اضطراب، بیخوابی و ایجاد حالت هیپنوتیزم،آرام سازی و تمرینات مراقبه استفاده شود ،چنین تمی را در آثار کلاسیک غربی در سبک امپرسیونیسم که گونه ای ابهام و تعلیق را ایجاد میکند ، می توان دریافت.همچنین موسیقی های سماعی (دف همراه ساز)که ریتمی یکنواخت یا چرخشی دارند برای ایجاد خلسه مناسبند،این آثار را تم های خلسه ساز نمایشی نامیده ایم.

تم های خلق ساز:

این تم ها دارای ریتم و ملودی غنی و متنوع هستند. به طوری که منجر به القای خلق هایی همچون غم و یا سر خوشی میگردند.بسیاری از قطعات موسیقی اصیل ایرانی دارای چنین ویژه گی هستند.با شنیدن این تم ها یک حالتی خلقی بسته و به شرایط روانشناختی شنونده ایجاد میگردد.

موسیقی اکثر فیلم ها نیز دارای ویژه گی های خلق ساز می باشند.تم های خلق ساز در سطح هیجان عمل میکنند.این تم ها دارای طیفی وسیع از آرام ساز تا جسمانی ساز هستند.کرانه آرام ساز آنها دارای حالتی خلسه ساز و کرانه جسمانی ساز آنها تم های نمایشی را به وجود می آورند.

تم های جسمانی ساز:

این تم ها دارای ریتم و ملودی بسیار متنوع و اغلب دینامیک قوی و تند بوده ،به طوری کهشنونده را به انجام حرکات بدنی وا میدارد. تاثیرات روانی حرکتی اتونومیک آنها بالاست.این تم ها در سطح بدن عمل می کنند.در استفاده از این تم ها باید به عامل زمان و شرایط روان شناختی شنونده توجه گردد.به طوری که یک تم جسمانی ساز به هنگام خواب ممکن است علاوه بر بی خوابی منجر به سردردهای تنشی گردد.

یکی از تقسیمات فرعی این تم ،تم های نیرو ساز force making themes می باشد که در آنها ،عامل ریتم و دینامیک اهمیت ویژه ای دارد و اغلب برای فعالیت های ورزشی مناسب است .از دیگر تقسیمات فرعی تم های جسمانی ساز ف تم های نمایشی histeroid themes می باشد که در واقع یک تم ترکیبی است،زیرا دارای عناصری از تم خلق ساز می باشد.انواع موسیقی های شش هشتم ایرانی ،راک و ...دارای چنین حالتی هستند.یکی از کاربردهای تم های جسمانی ساز،در صورت استفاده مناسب تخلیه هیجانات است.

در یونان قدیم ارتباط نزدیکی بین موسیقی و شفا وجود داشت .این همبستگی به یکی از خدایان یونان(آپولو)شخصیت و شکل داده است.آپولو هم خدای موسیقی و هم خدای طب بود.یونانیان نیز معتقد بودندکه امراض نتیجه عدم هارمونی در وجود فرد است و موسیقی با قدرت روحی و اخلاقی خود میتواند با برگرئاندن هارمونی و نظم در بدن سلامتی را برای فرد مورد استفاده به ارمغان آورد.

پژوهش های انجام شده نشان میدهد که غده تالاموس به عنوان مهمترین غده در مغز انسان،محرک های صوتی را به وسیله سیستم های عصبی دریافت و در کنار حافظه و تخیل به آنها پاسخ میدهد.

غده هیپوفیز نیز که از غده تالاموس فرمان دریافت میکنند به محرک های صوتی موذون پاسخ میدهد و موجب بروز ترشحاتی میشود که نتیجه آن آزاد سازی ماده آرامبخش به نام (آندروفین) خواهد بود.

با توجه به اینکه مهمترین اثر ماده مذبور،تسکین درد در انسان است به سادگی میتوان به ارزش موسیقی که عملا موجب آزاد سازی ماده آندروفین که علاوه بر تسکین درد ، موجبات انبساط و شادی را در انسان فراهم میسازد،پی برد.
تحقیقاتی که توسط(کلن)در سال 1992 در بخش مراقبت های ویژه بیمارستان (سنت جرج)لندن صورت گرفته ، نشان میدهد که موسیقی به میزان قابل توجهی در تسکین و تقلیل وضعیت بحرانی بیمارانی که در بخش آی سی یو بستری بودند تاثیر داشته است،زیرا ثابت شده که سیستم اعصاب انسان به محرک های موزیکال پاسخ مثبت میدهد.


برای بهتر گوش کردن موسیقی 3 مطلب مهم را به خاطر بسپارید

1- خودتان را تسلیم موسیقی کنید.

2- صدای موسیقی در حدی باشد که شما با آن راحت هستید.

3- ترجیها برای آرامش و تمرکز بیشتر از گوشی استفاده نمایید.


منبع